Encyklopedyja powszechna (1859)/Affekt
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Affekt |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Affekt, oznacza każde wzruszenie umysłu i pozbawienie go właściwej równowagi między myślą a wolą. Powstaje on zwykle z wrażeń silnych i gwałtownych, zwłaszcza nieprzewidzianych, o ile takowe w skutkach swoich nadwerężają i zmieniają spokojnosć umysłu; dla tego też affekt bywa tak rozmaity, a rodzaje jego tak liczne, jak rozliczne są sposoby wstrząśnienia wewnętrznej równowagi człowieka. Affekt tém się różni od namiętności, że ta ostatnia jest raczej jedynie trwałą do niego dyspozycyją, raz na zawsze w duszy ludzkiej wkorzenioną, niby podstawą wulkaniczną, z której za najlżejszém dotknięciem wybuchają płomienie affektu w uczuciach i w czynie. Dla tego też namiętność bywa trwałą, affekt przemijającym, choć za to wprawdzie tém silniejszym, jakoż w najwyższym stopniu doznany, działa on częstokroć na chwilową lub dłuższą utratę przytomności, niekiedy nawet zabija. Affekta dzielą się na pobudzające, jak np. gniew, zemsta, radość; i na przytłumiające, jak: smutek, zwątpienie i t. d. Niektóre affekta objawiają się w samej już powierzchowności dotkniętego niemi człowieka, np. affekt wstydliwości i radości w rumieńcu, przestrachu i gniewu w bladości; sam śmiech nawet i płacz są jedynie naturalnemi środkami odwrócenia od organizmu fizycznego szkodliwych skutków gwałtownego affektu. I zwierzęta, równie jak człowiek ulegają affektom; wszakże jeden tylko człowiek zdolny jest pohamować je i dowolny nadać im kierunek. — W dawnej polszczyznie Affekt znaczył to samo co miłość, przywiązanie. F. H. L.
