Encyklopedyja powszechna (1859)/Akademija Ces.-Król. Medyko-chirurgiczna w Warszawie
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Akademija Ces.-Król. Medyko-chirurgiczna w Warszawie |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Akademija Cesarsko-Królewska Medyko-chirurgiczna w Warszawie. W skutku ukazu Najjaśniejszego Pana z d. 4 Czerwca 1857, otwarta w d. 1 Października t. r. pod kierunkiem komitetu czasowowo zarządzającego, któremu przewodniczył inspektor główny służby zdrowia, rzeczywisty radca stanu Kochański, z d. zaś 11 Stycznia 1858 r. przeszła pod stały kierunek prezydenta, radcy stanu Cycuryna, b. professora Kliniki terapeutycznej w uniwersytecie ś. Włodzimierza w Kijowie. Celem Akademii jest kształcenie młodzieży, poświęcającej się zawodowi lekarskiemu lub farmaceutycznemu. Akademija zostaje pod wspólnym nadzorem Namiestnika Królestwa i Ministra oświecenia, a zarządem Kuratora Okręgu Naukowego Warszawskiego, bezpośrednim zaś jej zwierzchnikiem jest prezydent. Akademii służy prawo udzielania następujących stopni: 1) lekarskich: a) naukowo-praktycznych: lekarza, doktora medycyny, doktora medycyny i chirurgii; b) naukowo-służbowych: lekarza powiatu, lekarza miejskiego, akuszera miejskiego i akuszera członka urzędu lekarskiego, inspektora urzędu lekarskiego; c) specyjalno-praktycznych: dentysty i akuszerki; 2) farmaceutycznych: pomocnika aptekarskiego, prowizora i magistra farmacyi (aptekarza). Dla współudziału w pracach naukowych, akademii służy prawo przybierania członków honorowych i korrespondentów, którzy będą zatwierdzani przez ministra oświecenia, po zniesieniu się jego z Namiestnikiem Królestwa. Akademija ma własną cenzurę, dla dzieł wydawanych przez nią i rzeczywistych jej członków w przedmiocie nauk lekarskich, lub z niemi ścisły związek mających, jako też rozpraw i spostrzeżeń, składanych w celu otrzymania stopni naukowych, z zastosowaniem się do przepisów o cenzurze obowiązujących w Królestwie Polskiem. Książki i inne pomoce naukowe sprowadzane przez akademije z zagranicy, nie ulegają opłacie celnej; jak również wolną jest od opłaty portoryi w Królestwie i Cesarstwie od korrespondencyj i przesyłek, podobnie jak wszelkie władze rządowe. Akademije składają: 1) prezydent, 2) akademicy i professorowie zwyczajni, 3) professorowie nadzwyczajni i adjunkci, 4) prosektorowie i preparatorowie, 5) inspektor i podinspektorowie, 6) sekretarz zarządu i urzędnicy kancellaryi. 7) studenci. Kierunek akademii pod względem naukowym należy do konferencyi, interessa gospodarcze i porządek wewnętrzny należy do zarządu. Konferencyję pod przewodnictwem prezydenta, składają akademicy i professorowie zwyczajni; professorowie zaś nadzwyczajni i adjunkci wchodzić mogą do konferencyi jako zastępcy professorów zwyczajnych, albo na skutek szczególnego wezwania. Członkowie honorowi akademii uczestniczą w pracach konferencyi w przedmiotach naukowo-lekarskich, w innych zaś razach mogą być obecnemi na skutek szczególnego wezwania prezydenta. Konferencyja ma sekretarza naukowego wybranego z professorów zwyczajnych, do niej należy wybór i przedstawianie do nominacyi: professorów zwyczajnych, nadzwyczajnych, adjunktów, prosektorów, i preparatorów, sekretarza naukowego, przedstawianie do godności akademików, przyjmowanie chcących pobierać nauki i rozpoznawanie świadectw szkolnych przez nich składanych, odbywanie examinów i przyznawanie przejść z jednego kursu na drugi, odbywanie examinów na stopnie naukowe, roztrząsanie sprawozdań i mów, roztrząsanie dzieł i rozpraw, układanie instrukcyj dla wszystkich części zarządu akademii; ona podaje środki udoskonalenia sposobu nauczania w akademii, i czyni wnioski o wszystkich projektach pod względem urządzenia, tudzież zmian w ustawie i etacie, które doświadczenie okaże potrzebnemi; do konferencyi należy główny zarząd gabinetami i innemi zakładami akademii, rozpoznawanie przedstawień zarządu i sprawozdań rachunków z końcem każdego roku; wydawanie rozporządzeń co do użycia funduszu pomocniczego akademii na potrzeby nadetatowe, jako to: biblijotekę, gabinety i inne wydatki; do niej wreszcie należy przedstawianie do uwolnienia od obowiązku osób nauczających w akademii. Zarząd akademii składają: prezydent, jako przewodniczący, jeden z professorów zwyczajnych i inspektor akademii, przy zarządzie jest sekretarz. Do zarządu należy: utrzymanie w porządku zabudowań akademii i przedsiębranie potrzebnych reparacyj, nadzór nad całością gabinetów, wydatkowanie summ i prowadzenie rachunków, zwierzchni nadzór nad postępowaniem studentów, korrespondencyje z władzami i osobami w interesach akademii. Prezydenta akademii mianuje Jego Cesarska Mość na przedstawienie Ministra oświecenia, po zniesieniu się z Namiestnikiem Królestwa; sekretarza naukowego wybiera konferencyja z liczby akademików lub professorów zwyczajnych, a zatwierdza Kurator Okręgu Naukowego Warszawskiego. Do zajęcia katedr ustanowionych jest 12 professorów zwyczajnych i 9 adjunktów. Professorem ani adjunktem nauk lekarskich nikt być nie może, kto nie posiada stopnia doktora medycyny i chirurgii lub medycyny; do zajęcia katedry farmacyi, niezbędny jest stopień magistra farmacyi; do katedr nauk przyrodzonych, stopień doktora tych nauk lub magistra farmacyi. Professorowie zwyczajni po wysłużeniu lat dziesięciu, odznaczywszy się zasługami szczególnemi, za uznaniem akademii, mogą być przedstawiani do godności akademików, na którą to godność pod zatwierdzenie Najwyższe przedstawia Minister oświecenia po zniesieniu się z Namiestnikiem. Professorów i adjunktów wybiera konferencyja, wybór uczyniony przedstawia kurator na zatwierdzenie ministra. Adjunkci odznaczający się szczególnemi zdolnościami i biegłością w wykładzie, mogą być za uznaniem konferencyi zaszczycani godnością professorów nadzwyczajnych, w której na przedstawienie kuratora zatwierdza minister oświecenia. Konferencyja akademii może pozwolić posiadającemu stopień doktora, wykładać jakibądź przedmiot szczegółowy z nadaniem tytułu docenta; ubiegający się o ten tytuł winien prócz rozprawy na stopień, złożyć inną (pro venia legendi) i publicznie ją bronić. Do zajęcia posady prosektora potrzebny jest stopień doktora medycyny i chirurgii, lub przynajmniej medycyny. Na proseklorów wybiera konferencyja, a zatwierdza minister oświecenia po zniesieniu się z Namiestnikiem. Preparatorów przedstawia konferencyja na wniosek właściwego professora, mianuje kurator okręgu naukowego warszawskiego. Inspektora z wyboru prezydenta, na przedstawienie kuratora, mianuje minister oświecenia po zniesieniu się z Namiestnikiem; podinspektorów zaś mianuje kurator także z wyboru prezydenta. Do obowiązków inspektora należy czuwanie nad moralnością studentów, rozpoznawanie próśb i dowodów składanych przez wchodzących do akademii, nadzór nad całością i bezpieczeństwem zabudowań akademii. Studenci akademii dzielą się na studentów nauk lekarskich i studentów nauk farmaceutycznych. Na studentów nauk lekarskich przyjmowani są mający 17 lat wieku, którzy ukończyli całkowity kurs nauk w instytucie szlacheckim, gimnazyjach i szkołach wyższych realnych, tudzież kurs pierwszy klassy siódmej gimnazyjum realnego, jako też ci, którzy złożą od zwierzchności szkolnej świadectwo, że na examinie okazali usposobienia dostateczne w zakresie kursu gimnazyjalnego. Na studentów farmaceutycznych przyjmują się tylko tacy, którzy mają stopień pomocnika farmaceutycznego, i w tym stopniu przez rok pracowali w aptece. Za pobieranie nauk lekarskich studenci wnoszą opłatę roczną rsr. 25, za pobieranie zaś nauk farmaceutycznych rsr. 15, w ratach półrocznych; z czego tworzy się fundusz pomocniczy akademii. Studenci nauk lekarskich, nie mogący, lub nie życzący sobie wnosić takiej opłaty, są od niej uwalniani, lecz w takim razie składają zobowiązanie odsługiwać, według uznania Kommissyi Rządowej Spraw Wewnętrznych i Duchownych, w miarę czasu przez który byli od opłaty uwolnieni, od roku jednego do dwóch lat. Uwolnieni od opłat a opuszczający akademije, przed ukończeniem kursu nauk, obowiązani są zwracać opłatę. Do akademii mają wstęp tylko obywatele Królestwa Polskiego, inni nie inaczej jak za decyzyją Namiestnika Królestwa mogą być do niej przyjęci. Wszyscy studenci noszą odzież przepisanej formy; w obrębie akademii podlegają wyłącznie jej nadzorowi, po za obrębem zaś akademii nie tylko władzy inspektora i podinspektorów, lecz podobnie jak wszyscy mieszkańcy władzy policyjnej. Wykład nauk lekarskich jest pięcioletni, z podziałem na dwa kursa: kurs przygotowawczy trwający lat dwa i kurs właściwy nauk lekarskich trwający lat trzy. Kurs nauk farmaceutycznych jest dwuletni. Nauki wykładane są w języku polskim; niektóre wszakże przedmioty, według uznania konferencyi, mogą być wykładane w języku łacińskim lub rossyjskim. Ogólna summa etatem oznaczona, na płace osób do składu akademii należących i inne potrzeby, wynosi rsr. 35,250. Akademija umieszczona została w gmachu ostatecznie zajmowanym przez urząd loteryi, a przez niegdy X. Stanisława Staszyca, darowanym b. Warszawskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk. Przebudowanie gmachu stosownie do nowego przeznaczenia wyczerpało summę wynoszącą przeszło 30,000 rsr. Prócz tego przy szpitalu Dzieciątka Jezus urządzono szkołę anatomii. Jako zawiązek przyszłych jej pomocy naukowych, akademii oddaną została biblijoteka i gabinety, należące niegdyś do wydziału lekarskiego b. uniwersytetu alexandrowskiego, a które następnie stanowiły własność okręgu naukowego warszawskiego lub byłej szkoły farmaceutycznej. Obecnie w akademii wykładają: professor nadzwyczajny doktor Teofil Wisłocki, patologiję ogólną i anatomiję patologiczną; tudzież czasowo powołani z innych władz: doktor Ludwik Neugebauer anatomię, z pomocą prosektora doktora Michała Pileckiego, doktor Antoni Kryszka, fizyjologiję, magistrowie farmacyi: Ferdynand Werner farmacyję, Teofil Lesiński chemiję, Stanisław Przystański fizykę i Jerzy Alexandrowicz anatomiję porównawczą, zoologiję, botanikę i mineralogiję. J. P—z.
