Encyklopedyja powszechna (1859)/Aleander (Hieronim star.)
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Aleander (Hieronim star.) |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Aleander (Hieronim), legat papiezki i kardynał, bardzo znany w dziejach reformacyi, urodził się r. 1480 w Motta, blizko Treviso, w Lombardyi. Ojciec jego, potomek hrabiów Leandri (a Leandro) był ubogim lekarzem, któremu zaledwie starczyło na wychowanie syna. Hieronim wielki uczynił postęp w nauce języków klassycznych i wschodnich, w teologii i filologii, w muzyce i matematyce, i za młodu słynął już z obszernych wiadomości. Po długiem nauczaniu filologii w Wenecyi, gdzie się zaprzyjaźnił z Erazmem Roterdamczykiem, w czasie pobytu jego w tem mieście, powołany został r. 1508 do Paryża przez Ludwika XII na professora filologii, licząc 28 lat wieku. Szybko się tu wsławił i był rektorem uniwersytetu. W r. 1515 został kanclerzem i kanonikiem kapituły w Liege; a gdy w kilka lat później wyjechał do Rzymu starać się o kapelusz kardynalski dla swojego biskupa, Leon X papież zatrzymał go przy sobie, mianował biblijotekarzem Watykanu i wysłał r. 1520 jako nuncyjusza do Niemiec, dla działania przeciw reformacyi. Aleander wypełnił dane sobie polecenie z gorliwością niezmordowaną; starał się nadewszystko skłonić młodego cesarza Karola V i elektora Fryderyka saskiego do środków energicznych i stanowczych przeciw nowatorom. Ponieważ Erazm sprzeciwiał się jego usiłowaniom, przyjaźń ich zamieniła się w silną i nieustającą nienawiść. Aleander usiłował zapobiedz stawieniu się Lutra na sejmie w Wormacyi, ze względu, źe był on pod klątwą; ale mu się nie powiodło. Na sejmie miał dnia 13 Czerwca 1521 roku ognistą trzygodzinną mowę przeciw Lutrowi. Potępienie i wyklęcie tego ostatniego było niewątpliwie zredagowane przez Aleandra. Po sejmie udał się nuncyjusz do Niderlandów, walczyć także przeciw reformacyi; a we wszystkich tych czynnościach stale zachowywał ufność Leona X i jego następców: Adryjana VI i Klemensa VII. Ostatni mianował go arcybiskupem Brindisi r. 1524, i wysłał jako nuncyjusza do Franciszka I króla francuzkiego. Wraz z tym monarchą wzięty był w niewolę po pamiętnej bitwie pod Pawiją przez Karola V; ale wkrótce uwolniony za okupem. Przepędziwszy czas niejaki w swojej dyjecezyi, powtórnie był wysłany do Niemiec jako legat, i nadaremnie starał się zapobiedz zawarciu pokoju religijnego w Norymberdze, r. 1532. W roku 1538 Paweł III mianował go kardynałem i jednym z prezydentów przyszłego soboru powszechnego, oraz wysłał po raz trzeci do Niemiec legatem (1539 r.). Głęboko zasmucony bezskutecznością swych usiłowań o stłumienie reformacyi w samym zawiązku, Aleander za powrotem z Niemiec umarł w Rzymie r. 1542, w 62 roku życia, w chwili gdy ukończył swój traktat de Concilio habendo. Rad udzielanych w tym rękopi-śmie trzymali się po większej części papieże w czasie soboru trydenckiego. Nic dziwnego, źe ten ognisty przeciwnik reformacyi ściągnął na siebie zawziętą nienawiść ze strony protestantów i że był wystawiony na niezliczone obelgi i po-twarze. Między innemi Luter twierdził, iż wie, że Aleander nie jest chrześcijaninem, ale Żydem, który pod pozorem gorliwości o Kościół katolicki, stara się tylko wywyższać swego Mojżesza. Kardynał odznaczył się w literaturze słownikiem grecko-łacińskim, pismami lingwistycznemi i poezyjami religijnemi.
