Encyklopedyja powszechna (1859)/Amadis
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Amadis |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Amadis, nazwa niektórych bohaterów poezyi rycerskiej. Na czele romantycznych Amadysów stoi Amadis Gallijski (de Gaule) zwany także od godła na tarczy rycerzem lwim, albo też pięknym brunetem (Bel-Tenebros). Miłostki i świetne czyny tego odważnego rycerza znajdujemy spisane w sławnym romansie, do którego Hiszpanie, Portugalczycy i Francuzi z kolei się przyznają. Według owego romansu Amadis gallijski jest tem w Hiszpanii, czem król Artur ze swemi rycerzami okrągłego stołu w Anglii, lub we Francyi Karol W. ze swemi Paladynami. Czy w tych opowiadaniach jest jaka podstawa historyczna, czy też Amadis i jego cafe potomstwo prostém jest zmyśleniem — trudno wiedzieć. W romansie tym, bardzo ciekawym i pełnym nadzwyczajnych wydarzeń, pierwsze cztery księgi poświęcone są Ainadisowi gallijskiemu, który miał być dzieckiem miłości Periona bajecznego króla Francyi i Eliseny, córki Hawinta króla bretońskiego. Dalsze księgi zajmują się jego synami: E-plandianem, rycerzem Floris-sando de Florisel, i trzema innemi Amad sami, z których każdy występuje pod odmienną gwiazdą. I tak pierwszy, Amadis grecki, jest prawnukiem Amadisa galijskiego, synem ojca Lisnarta i Olenorii, córki cesarza Trebizondy. Tego znów wnukiem jest Amadis od ywiazdy (Al-astrarereo). Ostatni Amadis trebizondzki jest synem Rogera, przezwanego ukochanym. Oryginał hiszpański romansu o Amadisach składa się z 14 ksiąg, które wielce się lóżnią między sobą. Cervantes w sławnym swym przeglądzie biblijoteki Don-Kiszota tylko pierwszym czterem księgom przyznaje pewną wartość, inne skazując na ogień. Autorem ich, według jednych, miał być pisarz portugalski Vasco-Lobeira, żyjący na początku XIV wieku, według innych jakaś nieznajoma dama portugalska, a jeszcze według innych, infant don Pedro, syn Jana I króla portugalskiego. Hr. Tressan utrzymuje, że je napisał trubadur francuzki ze szkoły Rusticien de Puice, autora prawie wszystkich powieści o rycerzach okrągłego stołu, pisanych za czasów Filipa Augusta (1180—1223). Piątą księgę zawierającą awantury Amadisa Esplandiana napisał podobno Garcias Ordones de Montalbo, poprawiacz dawnej edycyi. Szósta napisana przez Pelaga de Ribera, zawiera czyny rycerza Florissando; siódma nieznanego autora, i ósma F. Diaza, opisuje bohaterstwa Lionarta; dziewiąta i dziesiąta czyny Florisela, Amadisa greckiego i rycerza Anaxanta; jedenasta i dwunasta wyprawy rycerskie Rogela i Agezylausa, a trzynasta Sylwiusza de la Silva. Dalej idą tłómaczenia francuzkie, które począwszy od przekładu Mikołaja d'Herberay, pana des Essars (1540), przedłużają romans do 24 ksiąg, z których od 14 do 17-ej zawierają wyprawy Sfaramonta i Amadisa od gwiazdy, a 18 do 24 przygód innych potomków Amadisa gallijskiego i Amadisa trebizondzkiego. Niejednakiej wartości są różne części tego romansu, czy poematu. Pierwsze księgi są wspaniałym obrazem bohaterstwa i wierności, której nagrodą jest miłość, trochę nad miarę się udzielająca, ale zawsze skromna i nieourażająca dobrego smaku. Dalsze księgi nie mają już tej wartości estetycznej.
