Encyklopedyja powszechna (1859)/Anatolija
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Anatolija |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Anatolija albo Natolija, najbardziej ku zachodowi wysunięty półwysep Azyi, graniczący na północ z morzem Czarném, ciaśniną Konstantynopolitańską, morzem Marmora i przepływem Dardanelskim; na zachód z morzem Egejskiem, za południe z morzem Śródziemném i na wschód z Armeniją oraz z północno-zachodnią częścią Mezopotamii i Syryi. Kraj ten, mający rozległości około 10,000 mil □, jest przedłużeniem płasko-wzgórza Armenii. Wnętrze jego, mało dotąd znane, zajmują liczne jeziora i bagna, pojedyncze szczyty ostrokręgowe 1 łańcuchy gór, zniżające się stopniowo ku morzu, w których zasługują na wspomnienie wierzchołki Agridag (Mons-Argaeus), Ida i Olimp. W stronie północnej biorą początek rzeki Jeszil-Irmak (Iris), Kisil-Irmak (Halys) i Sakkaryja (Sangarius) wpadające do morza Czarnego, tudzież Sarabat (Hermus) i Minder (Meander) toczące nurty swe do morza Egejskiego. Klimat w ogólności ma charakter połu-dniowo-europejski; szczególniej północna część kraju odznacza się bujną roślinnością i należy niezaprzeczenie do najpiękniejszych okolic ziemi. Cały półwysep zdaje się być formacyi wulkanicznej i podlega częstym trzęsieniom ziemi. Charakter przyrody miejscowej stanowi przejście od kontynentalnej natury Wschodu, do oceanicznej Zachodu. Według tego, płaskowzgórza wewnętrzne mają cechę stepów azyjatyckich, bardziej sposobnych do koczowniczej hodowli bydła, jak do uprawy, podczas gdy pobrzeża, z bogactwem płodów wszelkiego rodzaju, a szczególniej owoców, oliwy, wina i jedwabiu, noszą charakter zupełnie południowo-europejski, który na południu zbliża się nieco do afrykańskiego. Mieszkańcy składaję się z rozmaitych narodów. Plemieniem panującém są Turcy, w liczbie około 1,200,000 głów, po całym kraju rozproszeni; następnie pokrewni im pochodzeniem i językiem Turkomani, koczujący na wewnętrznych płasko-wzgórzach, gdzie również tułają się Kurdy i rozbójnicy Lazowie. Miasta, oprócz Turków, zaludniają szczególniej Grecy, Żydzi i Armeńczycy, którzy wspólnie z osiadłemi w punktach nadbrzeżnych Frankami, dzierżą cały handel. Ogólna ludność Anatolii wynosi blizko 5,000,000; organizacyja polityczna i społeczna podobną jest do tureckiej, właściwość jej atoli stanowią tak zwani Derebegowie czyli książęta dolin, którzy na wzór feudalnych dynastów średniowiecznych sprawują władzę dziedziczną, pod zwierzchnictwem sułtana. Potęgę ich, dawniej prawie samodzielną, złamał w nowszych czasach sułtan Mahmud. Kraj cały dzieli się na ośm ejaletów, z których każdy znów rozpada się na kilka prowincyj czyli sandżaków. Z miast główniejszych zasługują na wspomnienie: Brussa, Kastamuni, Tarabasan (Trebizonda), Ismir czyli Smirna (ob.), Konieh, Adana, Enguri czyli Angora (ob.) i Siwas.
