Encyklopedyja powszechna (1859)/Antwerpija
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Antwerpija |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
Antwerpija (po francuzku Anvers), dawniej stolica prowincyi niderlandzkiej, obecnie zaś prowincyi belgijskiej tegoż nazwiska, graniczącej na zachód z Flandryją, od której dzieli ją Skalda, na północ z Hollandyją, na wschód z księztwem Limburgskiem, na południe z Brabancyją. Rozległość prowincyi Antwerpii wynosi 51½ mil □, a liczba jej mieszkańców 410, 000. Miasto Antwerpija leży na prawym brzegu Skaldy, mającej tu 2, 000 stóp szerokości i spławnej dla największych okrętów. Posiada przeszło 90, 000 mieszkańców, akademię nauk, malarstwa i rzeźby, szkołę lekarsko-chirurgiczną, arsenał morski, muzeum z bogatym zbiorem obrazów, szczególniej Rubensa, van Dyck’a i Metsys’a, tudzież ogród zoologiczny, niewiele ustępujący paryzkiemu. Znakomite są fabryki i rękodzielnie miejscowe cukru, blejwasu, lakmusu, wyrobów bawełnianych i jedwabnych, koronek, obić papierowych, farby drukarskiej i t. p. Odbywane tu dawniej trzy walne jarmarki straciły dziś ważność swą dla handlu. Z pomiędzy wielu okazałych gmachów Antwerpii wymieniamy: Kościół Najświętszej Panny Maryi, ze sklepieniem opartém na 125 filarach i wieżą 391 stóp wysoką, w którym znajdują się największe arcydzieła Rubensa, jak: Zdjęcie z Krzyża i Podniesienie Krzyża; dalej Kościół św. Jakóba, z kaplicą i grobowcem rodziny Ruben-sów; bursę, zbudowaną jeszcze w roku 1531; dom hanzeatycki, niegdyś główny skład towarów Hanzy, i nakoniec pomnik Rubensa, wzniesiony w roku 1840. W VIII już wieku dzieje wspominają miasto Antwerpiję, a w wiekach XI i XII znajdujemy je w stanie kwitnącym. Przed wojną Niderlandzko-Hiszpańską Antwerpija była miastem handlowém, ważniejszem nawet od Amsterdamu, którego wzrost zaczyna się dopiero od XVI stulecia. Wtedy Skaldę pokrywały niezliczone okręty wszystkich narodów handlujących, a liczba mieszkańców Antwerpii wynosiła przeszło 200, 000, Dla utrzymania miasta w uległości, Karol V założył tu w roku 1567 cytadellę, którą po ustąpieniu Hiszpanów w roku 1577 opanowali powstańcy niderlandzcy. Wyprawa księcia d’Alençon (r. 1583) celem zdobycia miasta, rozbiła się o rozpaczliwy opór mieszkańców, którzy ulice zagrodzili łańcuchami. Dopiero we dwa lata później książę Parmy, naznaczony namiestnikiem Niderlandów, po trzynasto-miesięcznem oblężeniu zajął cytadellę przez kapitulacyję (ob. Dianibelli). Oblężenie to pierwszym było ciosem dla Antwerpii, której pomyślność bardziej jeszcze upadła, gdy pokojem westfalskim ujścia Skaldy przeszły pod władzę Hollandyi. Kilkakrotnie jeszcze cytadella została zdobytą, jak: roku 1746 przez marszałka Maurycego saskiego, roku 1792 przez wojska rzeczypospolitej francuzkiej, roku 1793 przez Austryjaków i roku 1794 przez generała Pichegru. Uznanie przez Niderlandy wolności handlu na Skaldzie, traktatem w Hadze zawartym (16 Mają 1795), podniosło dobry byt Antwerpii, która niezawodnie bardziej jeszcze byłaby się dźwignęła, gdyby Napoleon nie zamienił jej w plac wojenny. Dekretem z 21 Lipca 1803 Antwerpija została ogłoszoną pierwszym portem wojennym Francyi na zachodnim jej brzegu, a Napoleon przez cały ciąg swoich rządów zajmował się czynnie jej obwarowaniem. Usiłowanie lorda Chatam (w Sierpniu 1809) zajęcia portu i zniszczenia okrętów udaremnione było czujnością generała Bernadotte. W roku 1814 połączone wojska angielskie i saskie, pod dowództwem Grahama, blokowały bronione przez Carnot’a miasto, które 5 Maja poddało się skutkiem zawartej z hr. Artois ugody. Połączenie Belgii z Hollandyją r. 1815 pomyślnie wpłynęło na handel i bogactwa Antwerpii, której losy rewolucyja z r. 1830 zjednoczyła nareszcie z Belgiją. Gdy stronnictwo rewolucyjne owładnęło miasto: kommendant jego, generał Chassée (ob.) cofnął się do cytadelli i rozpoczął bombardowanie, które znaczne zrządziło szkody. Większe jeszcze niebezpieczeństwo zagroziło miastu, gdy r. 1832 Francyja i Anglija, dla spełnienia warunków konferencyi londyńskiej, postanowiły wymódz przemocą oddanie cytadelli Belgijczykom. Armija francuzka w liczbie 50, 000, pod dowództwem marszałka Gérard (ob.) stanęła przed warownia, bronioną przez 6.000 Hollendrów pod generałem Chassee. Przykopy otworzono 29 Listopada, a 23 Grudnia po zburzeniu całej prawie cytadelli, kommendant jej zmuszony był kapitulować. Ponieważ król hollenderski kapitulacyi tej nie zatwierdził, generał Chassée przeto z załogą zmuszony był poddać się Francuzom, jako jeniec wojenny; cytadellę i miasto 30 Grudnia oddano Belgijczykom. Pod panowaniem belgijskiem Antwerpija nie odzyskała jeszcze dawnej swej świetności, handel bowiem jaki dawniej prowadziła z kolonijami hollenderskiemi zwrócił się na Amsterdam i Rotterdam; powoli jednak przemysł jej i handel zaczynają dźwigać się z upadku.
