Encyklopedyja powszechna (1859)/Antyseptyczne środki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Encyklopedyja powszechna |
| Tom | Tom I |
| Rozdział | Antyseptyczne środki |
| Wydawca | S. Orgelbrand |
| Data wyd. | 1859 |
| Miejsce wyd. | Warszawa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Antyseptyczne środki. Pod tym wyrazem rozumiemy wszelkiego rodzaju środki sprzeciwiające się dobrowolnemu rozkładowi, gniciu, butwieniu, próchnieniu, fermentacyi materyi organicznych, i zachowujące je od zepsucia. Zachowanie ciał organicznych od zepsucia jest rzeczą niezmiernie ważną, ponieważ wiele przedmiotów codziennego użytku, służących szczególniej na pokarm, w zwyczajnych okolicznościach niezmiernie łatwo się psuje. Bez tego rodzaju środków nie moglibyśmy na czas dłuższy przechować: wina, piwa, mleka, mięsa, owoców, jarzyn, zboża, mąki, drzewa użytkowego, preparatów anatomicznych, zwierząt wypchanych i t. p. Środki antyseptyczne działają korzystnie usuwając warunki rozkładu, jak ciepło, wilgoć i przystęp powietrza: albo też łącząc się z ciałami organicznemi, tworzą z niemi związki trwałe, opierające się wpływom szkodliwym rozkład sprowadzającym: niekiedy też działają i innym właściwym sobie sposobem. Do pierwszych należą: suszenie, jak zboża, owoców i t. p.: zamrażanie i w ogóle nizka temperatura przez stawianie przedmiotów na lodzie, lub zostawianie w chłodnych piwnicach; usunięcie przystępu powietrza i zabranie mu tlenu, jak w metodzie Appert’a (ob.) w tak zwaném siarkowaniu win, zamknięciu w szczelnie zamkniętych naczyniach i t. p. Drugie są bardzo rozmaite i rozmaicie działają. Przez zabranie wody, z ciał organicznych działają: sól kuchenna, najpospoliciej ze wszystkich środków, antyseptycznych używana, saletra, cukier, proszek węglowy, a w części także i alkohol. Przez łączenie się z ciałami organicznemi, a szczególniej właśnie z temi, które najłatwiej ulegając rozkładowi, jako najbardziej złożone, wywołują rozkład innych, które same przez się nie łatwoby się rozkładały (ob. fermenty, materyje azotowe), działają takie ciała jak: garbnik, kwas arsenawy, niektóre sole kwaśno działające, jak siarczan glinki; niektóre chlorki jak sublimat, chlorek cynku, chlorek barytu i t. p. Niektóre kwasy, jak np. ocet zwyczajny i drzewny, kwasy mineralne w małej ilości, działają zachowawczo. Kreozot, znajdujący się w dymie, przy wędzeniu mięsa, ścina w nim białko, tworząc tym sposobem powłokę, która po wyschnięciu nie dozwala przenikać wewnątrz powietrzu atmosferycznemu. Olejki lotne działają w skutek pochłonywania tlenu. Węgiel również pochłania tlen: niektóre ciała z nim zmieszane jak np. drożdże, nie łatwo się psują. W tym także celu beczki do przechowywania wody w podróżach morskich, wewnątrz wypalają. Jak często używane opalanie slupów drewnianych dla ochrony ich od gnicia nie zawsze okazało się korzystnem. Nakoniec ważnym środkiem zachowawczym jest siła żywotna: dopóki ta istnieje, ciało organiczne nie psuje się wcale, lecz po jej zniknieniu zaczynają się zaraz działania chemiczne, czyli rozkład. Dla tego to powleczenie świeżo zerwanych owoców cienką warstewką wosku lub kollodyjonu (ob.), zachowuje je od zepsucia: jaja, których pory skorupy zasklepiono tym lub innym sposobem, również się nie psują. Balsamowanie trupów (ob.), polega również na użyciu rozmaitych środków antyseptycznych. T. C.
