Granice opodatkowania/Część I/I
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Granice opodatkowania |
| Wydawca | Towarzystwo Ekonomiczne w Krakowie |
| Data wyd. | 1936 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cała część I Cały tekst |
| Indeks stron | |
Teorię ekonomii można określić jako naukę, której przedmiotem jest badanie tej sfery działań ludzkich, których głównym aspektem jest zjawisko ceny, oczywiście w najszerszym znaczeniu tego słowa, czyli ceny, jako zjawiska konieczności pozbywania się pewnych użyteczności, celem uzyskiwania innych. Tak pojęta teoria ekonomii ma za swój główny przedmiot badanie zjawisk rynkowych, wchodzących w zakres produkcji, wymiany i rozdziału dóbr. Tak pojęta teoria ekonomii jest więc nauką o tym, według jakich kryteriów jednostki gospodarujące wyznaczają sobie takie lub inne cele gospodarcze do osiągnięcia, oraz według jakich kryteriów dobierają środki do osiągnięcia tych celów. Innymi słowami, teoria ekonomii zajmuje się zagadnieniem, jak powstają plany gospodarcze poszczególnych jednostek gospodarujących, jaki na ich powstawanie mają wpływ ceny i ilości dóbr i usług, znajdujących się na rynku, oraz jaki z kolei wpływ na ceny i ilości dóbr i usług na rynku wywiera realizowanie tych planów.
Nie wszystkie, odczuwane przez jednostkę, potrzeby mogą być jednak zaspakajane w ramach ich prywatno-gospodarczych planów i przy pomocy prywatno-gospodarczego rynku. Istnieje cały szereg potrzeb, których zaspakajanie w ogóle nie jest możliwe w zakresie gospodarki prywatnej. Istnieją również potrzeby, których zaspakajanie mogłoby wprawdzie być dokonywane w ramach gospodarki prywatnej, ale wówczas albo stopień zaspokojenia tych potrzeb byłby bardzo niski, albo też pełniejsze zaspakajanie tych potrzeb wymagałoby zbyt wielu i zbyt wielkich ofiar, to znaczy, wymagałoby znacznego bardzo ograniczenia stopnia zaspakajania innych potrzeb.
Fakt istnienia potrzeb, których zaspakajanie natrafia na poważne trudności lub nawet przekracza możliwości gospodarstwa prywatnego, wynika między innymi z tego, że dobra czy usługi, służące do zaspakajania tych właśnie potrzeb, przez sam fakt ich istnienia (w wypadku dóbr), lub przez sam fakt ich wykonywania (w wypadku usług) mogą jednocześnie zaspakajać różne potrzeby, z których nie wszystkie mogą być jednocześnie przez wszystkie jednostki odczuwane. Indywidualne konsumowanie tego rodzaju dóbr czy usług, gdyby nawet było możliwe, byłoby połączone ze stratą w postaci niedostatecznego ich wykorzystania. Do tego samego zakresu należą również i te wszystkie potrzeby, dla których zaspakajania służące dobra czy usługi, w ogóle nie mogą być konsumowane indywidualnie. Sam bowiem fakt istnienia tych dóbr, względnie wykonywania tych usług, zezwala na korzystanie z nich nie tylko jednemu, ale wszystkim, a przynajmniej całemu szeregowi gospodarstw konsumcyjnych. Niektóre z tego rodzaju potrzeb mogą istnieć już nawet w ramach indywidualnego gospodarstwa autarkicznego, przeważnie jednak pojawiają się one dopiero w wyniku postępującego współdziałania gospodarczego poszczególnych jednostek gospodarujących.
Jednym bowiem z aspektów postępu gospodarczego jest również to, że dążąc do coraz lepszego zaspakajania coraz szerszego zakresu potrzeb, jednostki gospodarujące wprawdzie coraz bardziej uniezależniają się od sił przyrody, ale za to coraz więcej uzależniają się nawzajem od siebie. To, wciąż postępujące wzajemne uzależnianie się jednostek gospodarujących od siebie jest zarazem źródłem powstawania coraz to nowych potrzeb, których zaspakajanie wykracza, z jednego lub drugiego z wyżej wymienionych powodów, poza zakres możliwości prywatno-gospodarczych.
Z faktu istnienia tych specyficznych potrzeb oraz dóbr i usług, służących do ich zaspakajania, wynika, że poza zakresem gospodarki prywatnej istnieć musi inny jeszcze rodzaj działalności gospodarczej, mający na celu zaopatrzenie jednostek gospodarujących w tego rodzaju dobra i usługi, jakich nie jest w stanie dostarczyć im działalność prywatno-gospodarcza. Ten rodzaj działalności gospodarczej, w wyniku którego zostaną zaspokojone wspomniane powyżej specyficzne potrzeby, można dla odróżnienia od gospodarki prywatnej nazwać gospodarką publiczną. Analogicznie, potrzeby, zaspakajane w ramach działalności prywatno-gospodarczej, nazwać możemy potrzebami indywidualnymi, potrzeby zaś, zaspakajane w ramach gospodarki publicznej, możemy nazwać potrzebami zbiorowymi. Gospodarka publiczna ma zatem na celu dostarczenie jednostkom gospodarującym tego rodzaju dóbr i usług, których jednostki te nie są w stanie zdobyć w zakresie gospodarki prywatnej, względnie których zdobycie na tej drodze pociągałoby za sobą znaczne pogorszenie w stopniu zaspakajania potrzeb indywidualnych.
Dobra i usługi, dostarczane jednostkom gospodarującym przez gospodarkę publiczną, nie są oczywiście dobrami wolnymi, lecz muszą być wyprodukowane, produkcja ich zaś pociąga za sobą pewne koszty, które muszą zostać pokryte przez tych, którzy z nich korzystają dla zaspokojenia swych potrzeb, to znaczy przez ogół jednostek gospodarujących.
Teoria skarbowości, będąca nauką o gospodarce publicznej, zajmuje się więc badaniem, jakie cele zostają wyznaczone gospodarce publicznej do osiągnięcia, według jakich kryteriów dobierane są środki, prowadzące do osiągnięcia tych celów, i wreszcie, jakie kryteria rządzą ustalaniem wysokości kosztów zdobycia tych środków, oraz rozłożeniem tych kosztów na ogół jednostek gospodarujących. Innymi słowami, tak pojęta teoria skarbowości ma za przedmiot badania zagadnienie, jak powstaje plan gospodarki publicznej, jaki wpływ na treść i zakres tego planu mają ceny i ilości prywatno-gospodarczych dóbr i usług, znajdujących się na rynku, oraz ich rozdział między poszczególne jednostki gospodarujące i wreszcie, jak z kolei wpływa realizacja tego planu na ceny i ilości tych dóbr i usług, oraz na ich rozdział pomiędzy poszczególne jednostki gospodarujące.
