Historya Nowego Sącza/Tom III/Dodatek XIV
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Dodatek XIV |
| Pochodzenie | Historya Nowego Sącza Tom III. Zabytki dziejowe miasta |
| Wydawca | Nakładem autora |
| Data wyd. | 1902 |
| Druk | Drukarnia Wł. Łozińskiego |
| Miejsce wyd. | Lwów |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tom III |
| Indeks stron | |
Naprzód pytani rajce o czynsz ex laneis 68[1] per scot. 10, et ex areis per medium latum. Dali tę sprawę i z liczby pokazali laneos 38, quartam 1½ per gr. 20, summa facit marc. 15 — gr. 47 — den. 9.
Item niedostawa łanów wedla funduszu 29 kwart 2½, ad quorum rationem ukazali przedanie do miasta od króla Kazimierza de data 1353, quorum mansorum censum per 16 marc. gr. pragensium.
Item opat sandecki dzierzy łanów 2 na gruncie miesckim w Kiełbaszniej, na który opat ukazał donacionem census regis Casimiri de data 1460, a co się tyczy ostatka defektu tych łanów miesckich 22, kwart 2½, nie umieli innej sprawy dać, jedno, że pod sąsiady przyległe z starodawna zaszli, które tak mianowali.
Item Wikaryowie sandeccy mają folwark u św. Wojciecha, w którym jest łan roli, co wikaryowie mienią pertinere sanctuario do plebanii, nescitur quo jure.
Item w ogrodziech, co je Dunajec pokaził, łan 1.
Item są też łąki, które dwa mieszczanie trzymają, płacą z nich do dwora[2], jeden mar. 1, a drugi gr. 36.
Z czego się pokazuje, z tej percepty pieniężnej, iżby tam było łanów 4¼, co się teraz wymierzyć nie może, bo te łąki na każdy rok woda psuje i ubywa ich, a wszakże mieszczanie powiedzieli, iż to jest z ich wielką krzywdą i ubliżeniem praw ich, iż im to odeszło, quo jure nescitur, i okazowali to przed rewizormi, iż to jest na ich gruncie własnym, proszą łaski Jkr. mci, aby im to było między łany te wyżej ominione policzono.
Item tenże opat sandecki ma 2 ogrody podle św. Wojciecha, na przedmieściu, a jest w nich łanów roli 1½, na które pokazał donationem regis Wladislai de data 1412 et super pratum in Piątkowa in eodem privilegio data.
Item co się tyczy ostatka defektu łanów przerzeczonych, dali też tę sprawę, iż Jm. ks. biskup krakowski ma cum bonis civitatis o granice wsi przyległe, za pamięci ludzkiej nigdy nieograniczone, gdzieby się tam nalazło ostatek łanów tych na tymże gruncie miesckim, iżby się nalazła suma łanów 72 dostatecznie.
Item pytani o nadanie 100 łanów[3] in silvis powiedzieli, że na tem nadaniu osiadły dwie wsi miesckie Paszyn i Piątkowa, z których czynsz na ratusz z starodawna biorą marc. 14, a ktemu powiadają, iż jest lasów jeszcze dosyć, na tym gruncie mógłby dwie wsi osadzić.
Item powiedzieli też, że ks. opat sandecki ma fundusz villarum 5, które się inkludują limitibus mansorum 100: Januszowa, Librantowa, Kwieciszowa, Boguszowa, Wolchowa, na co ks. opat okazał donationem census 6 marc. pragen. de villis nominatis regis Wladislai de data 1412.
Item pytani rajce o czynsz królewski ex istis 100 mansis taką sprawę dali, że z osiadłości tych sta łanów nie pokazuje się więtszy czynsz juxta vetera privilegia, tylko 6 marcae argenti fusi, które potem są obrócone in marcas 6 pragenses i fundowane na klasztor i na szpital sandecki, tak jako ks. opat ukazał donationem regis Vladislai; a mieszczanie też ukazali dwa przywileja super istis 100 mansis et censu 6 marcar. de eisdem. unum regis Ludovici, aliud regine Hedvigis, consortis Vladislai, powiadając, quod civitas Sandecensis ex reliquis 100 mansorum vigore praedictorum privilegiorum, nullum amplius tenetur censum.
Podali regestr domowego i ogrodowego czynszu, z którego się obrachowało wespołek i z domów miesckich i przedmiesckich, wszystkich rynkowych i ulicznych.
Naprzód domowego z miasta mar. 3 — gr. 24. — den. 5.[4].
Item ogrodowego miesckiego mar. 8 — gr. 26. — den. 4.
Item ogrodowego, co Dunajec zabrał, mar. 12. — gr. 12.
Item ogrodowego przedmiesckiego mar. 2. — gr. 9. — den. 15.
Summa domowego z ogrodowym facit mar. 16. — gr. 24. — den. 6.
Na pytanie rewizorskie dali rajce sprawę, iż wójtostwo sandeckie od dawnych czasów i pamięci ludzkiej jest w dyspozycyi królewskiej, którego pożytki są uprzywilejowane, biorą je do skarbu Jkr. mci, a co się tyczy łanu wójtowskiego, dali tę sprawę i na podobieństwo ukazali przed bramą krakowską pastewnik i ogrody dworskie, przyczem też i 2 stawki i ogrodów więcej, co rzeki Dunajec i Kamienica pokazili i przysypali to do gruntu mniszek starosandeckich.
Item na tym wójtowskim gruncie są dwa domki pod zamkiem, jeden podle młyna dolnego, z którego płacą marc. 1. — gr. 18, drugi podle pastewnika, płacą z niego marc. 1. — gr. 18. Item są też 2 ogrody, z więtszego płacą podle pastewnika mar. 2, a z mniejszego płacą mar. 1. — gr. 6. Summa facit mar. 4.
Item najmują dworskie łąki mieszczanom, jedną pro mar. 1. a drugą pro fl. 1. — gr. 6; facit mar. 1. — gr. 36.
Rajce pytani o blech, dali tę sprawę, iż blech na łaniech miesckich, z których czynsz do skarbu Jkr. mci idzie, a jest privatorum civium, a nie ratuszny, z którego mieszczanie płacą od wody, którą na ten swój blech przywiedli, na rok do dworu mar. 4.
Najmują ze dwora łaźnię do roku per marc. 16.
Z kutelowa rzeźniczego rajce z starodawna na wójtostwo nie płacą do roku więcej tylko mar. 6, które od rzeźników wybierają i płacą do dwora, facit marcas 6.
Jest jeden hamer, który do miasta zaszedł z starodawna, nescitur quo jure, a wszakże z niego przedsię płaci miasto na wójtostwo mar. 2.
Item jest hamrów miesckich — 3, z których mieszczanie płacą czynsz doroczny per mar. 2, facit marc. 6.
Pytani o winach i przesądziech wedle przywileja pro fisco regio et pro advocato spectantibus powiedzieli, że z starodawna takowego dochodu nie płacą więcej na rok tylko marc. 4.
Pro quartali Pentecosten paliło ich gorzałkę 27, a pro quartali Crucis 29, każdy z nich płaci na kwartał per gr. 8, summa pro integro anno ad estimationem facit citra ultra marc. 17.
Targowego tygodniowego i na dwa jarmarki doroczne wedle inwentarza kanclerzowego anno 1551 uczyni na rok fl. 13, facit marc. 8. — gr. 6.
Płacą rzeźnicy z starodawna do dwora, naprzód łoju lapidum 9 per talerum 1, item pół wołu mar. 2, item cieląt 2 per gr. 36, flaki qui faciunt mar. 4. — gr. 8; summa totius facit mar. 13. — gr. 5.
Item rzeźnicy płacą na ratusz mar. 3. — gr. 36 okrom kutlowskiej arendy, którą rajcom na ręce dawają, a rajce do dwora odnoszą.
Szewcy dawają na ratusz mar. 15, a do dwora 2 parze skórzni[9], a proboszczowi sandeckiemu mar. 1.
Piekarzów 12, płacą na rok mar. 3. — gr. 16 na ratusz, a do dwora na Boże Narodzenie 2 strucle.
Mieszczanie za wolnicę płacą na ratusz mar. 30, a targowe na ratusz wybierają.
Knapy płacą na każdy rok na ratusz mar. 12
Waga czyni miastu do roku citra ultra mar. 2.
Jatek kramnich 24, spustoszałych 4 między niemi, et ex 17 institis płacą na ratusz per gr. 16 et ex tribus institis pro praetorio sandecensi solvunt.
Pytani też o stawy, które są 2 przy mieście, jeśliby na wójtostwo naliczali, dali sprawę, że na miesckim gruncie są zbudowane i miastu należą.
Suma pożytków intraty nadanej na ratusz, z której wójtowi szósty grosz idzie, facit marc. 72. — gr. 36.
Pytani o ten szósty grosz wójtowski wedle przywileja, z tych dochodów wyżej omienionych scilicet de cameris pannorum, mensis panum, sutorum et de macellis de examinatorio, de libra plumbi, de institis, na to pytanie taki respons urzędowi rewizorskiemu dali, że z starodawna nie pamiętają, aby co więcej z pożytków tych miastu nadanych na wójtostwo płacić mieli, tylko to, co po dziś dzień płacą ratione szóstego grosza, którego przyjdzie z tej sumy marc. 12. — gr. 6.
Summa summarum intraty wszystkiej, łanowego, domowego, ogrodowego, z wójtostwa i z grosza szóstego wójtowskiego facit marc. 126. — gr. 28. — den. 15.
Rzeźnicy zeznali, że mają jatek 20, z których z starodawna płacili czynszu wszystkiego dorocznego mar. 60 tak do dwora, jako na fundusze i na ratusz, a wolnicy żadnej przedtem nie było.
Potem consules et tota communitas uczynili postanowienie między rzeźniki, że pozwolili wolnicę miastu, a miasto za tę powolność volentes itidem gratificari laniis, przyjęli na się połowicę tego czynszu mar. 30 płacić na ratusz, a na rzeźniki drugą połowicę tego czynszu mar. 30 ostawili, którą połowicę swą rzeźnicy tak wypłacają.
Naprzód dawają do dwora na rok łoju smelcowanego lapidum 9, który teraz szacują per talerum 1, summa facit mar. 6. — gr. 9.
Item dawają też pół wołu dobrego oprawionego na gody, którego sami szacują pro mar. 2.
Item cieląt 2 tłustych na Wielkanoc, które też sami szacują pro gr. 36.
Item dawają flaki od Świątek do św. Marcina, a tymi czasy na nie podbito mięsa pro gr. 8; summa facit pro hebdomadis ut in anno praesenti 25, facit mar. 4. — gr. 8.
Suma podatku od rzeźników do dwora facit mar. 13. — gr. 5.
Item płacą też osobno na ratusz mar. 9. — gr. 36, to jest arendy z kutelowa mar. 6, które ratusz do dwora oddawa, et mar. 3. — gr. 36 na ratusz zostawują.
Item rzeźnicy dawają do kościoła sandeckiego ołtarzowi św. Trójcy na każdy rok mar. 8. — gr. 12.
Item proboszczowi kościoła sandeckiego na każdy rok mar. 1. — gr. 24, a to koniec wypłacenia rzeźniczego.
A rajce z pospólstwem tak płacą swoje 30 grzywien, które na się przyjęli.
Naprzód iż targowego przedtem od mięsa nie było, póki wolnicy nie postanowili, dopiero przy wolnicy Król Jmść postanowił targowe od rogatego bydła per gr. 1, a od cieląt i od szkopów per den. 6, które targowe rajce wybierają i dostawa się go plus minus per mar. 10, które targowe kładą ad rationem mar. 30: a na ostatek tedy się przykładają wszyscy z gromady ad complementum summae mar. 30, które na ratusz kładą.
W pierwszym górnym młynie jest kół 5, jedno słodowe a 4 mączne korzeczne. W drugim młynie dolnym kół mącznych 2, stępne 1, folusz i tracz.
Pokazał pan podstarości regestra swe anni 1563, z których się ta percepta pokazała.
Naprzód słodów piwnych metret. 380, a gorzałczanych 24½.
Suma oboich słodów metretarum[11] 404½.
Ma przywilej miasto regis Sigismundi na słody tylko, iż słody młyńskie wymierne nie maja drożej ćwiertni płacić jedno gr. 2 wyżej, a niźli targ pospolity niesie.
Te słody trojem szacunkiem przedane: 8 metretae na przednowiu per mar. 1, et 151 metretae per gr. 40 et 245½ metretae per gr. 42.
Summa pro omnibus metretis facit mar. 348. — gr. 31.
Item żyta w obu młyniech metretae 157, to żyto szacunkiem różnym przedane także wedla targu per gr. 6 et per gr. 6½.
Summa facit pro omnibus metretis mar. 81. — gr. 22. — den. 9.
Item pszenicy w obu młyniech metretae 24½ przedane także podle targu per gr. 10, 9 et per 12.
Summa facit pro omnibus metretis tritici mar. 20. — gr. 9.
Item jęczmienia z obu młynów wymiernego chędogiego metretae 38, firtel 1, a mieszanego, który świnoszem zowią, metretae 18½ — tego szacunku nie masz, bo wszystek na wieprze obracają, a wszakoż jęczmień na targu tak przedawają per gr. 6. facit mar....
Item jagieł wymierzonych na cały rok metreta 1 pro flor. 2, facit mar. 1. — gr. 12.
Biorą od postawu per gr. 1, dostawa się tego citra ultra flor. 13 vel 15. Ale powiadają, że ta intrata wychodzi kowalom na naczynie żelazne do obudwu młynów, na wrzeciona, paprzyce, czopy, drągi etc.
Z piły pożytku żadnego nie masz, bo na potrzebę dworską i młyńską wszystko w nim rzeza, a wszakoż może szacować nad potrzebę dworską mar. 7.
Suma z obudwu młynów facit mar. 458. — gr. 26. — den. 9.
Powiadają mieszczanie, że teraz lata tanie na zboże, ale kiedy drogość więtsza, tedy intrata tych młynów wynosi citra flor. 800; facit mar. 500.
W tych dwu młyniech są rajce sądeccy per redemptionem ex consensu regio, a wedla przywileja tak onera rozdzielone między wójtem, a między młynarzem.
Item famulum currum molendini ducentem suis propriis expensis debet servare, sed ad salarium dicto famulo advocates duas partes, molendinator terciam dabit.
Ad omnem novam constructionem, quae ad molendina pertinet, duas partes advocatus, molendinator tertiam dabit, sed constructionem antiquam solus molendinator debet.
Item nutricionem porcorum molendinator terciam partem et advocatus duas.
Item ad equorum currum reparationem, lapidum sculpturam, equorum pabulationem advocatus duas et molendinator tertiam partem dabit.
Sed hanc conditionem molendinator coram rege, scilicet currum cum famulo pro adductione et reductione frumentorum suis propriis expensis et impensis tenere et servare benevole se submisit, quod Majestas Regia approbavit.
Item zeznał młynarz, że może w tych młyniech czworo wieprze do roku wychować per 6 porcos ad curiam pro quartuali.
Summarum summa omnium proventuum ex civitate Sandecz et molendinis facit marcas 626. — gr. 28. — den. 15[13].
∗
∗ ∗ |
W tej obszernej lustracyi z XVI. wieku nie wspomniano wcale o ekspedycyi wozów skarbowych na pospolite ruszenie, o czem lustracye miast nieraz zwykły wspominać. Brak ten jednak można uzupełnić skądinąd. Z powodu częstych najazdów tatarskich, Zygmunt I. zwołał sejm do Piotrkowa na dzień 28. października 1521 r., na którym uchwalono pospolite ruszenie przeciwko najezdcom. Miasto Nowy Sącz wyprawiło dwa wozy dwukonne z dwoma woźnicami: Sebastyanem i Stanisławem Gielonkiem, uzbrojonymi w miecze. Do tego przydano czterech piechurów: Filipa Starowieskiego na koniu obok wozów, z mieczem, z pistoletem czyli krzoską i oszczepem — Alberta Brodę z mieczem i oszczepem — Mikołaja Pachucha z mieczem i strzelbą, i Alberta Michałowicza z mieczem i strzelbą. Około tych wozów były dwie łopaty, dwie motyki, dwie siekiery, dwa łańcuchy, dwie hakownice i kopa kul, dwa worki prochu do hakownic i stempel żelazny. Na wozie znajdowały się dwa połcie słoniny, mąki żytnej przesianej cztery worki, grochu okrągłego cztery ćwierci, fasoli sześć ćwierci, jagieł sześć ćwierci, masła ośm fasek, sera trzy kopy, soli dwie faski, kaszy jęczmiennej sześć ćwierci[14].
- ↑ Król Wacław, zakładając Nowy Sącz 1292 r., nadał miastu 72 łany frankońskie. Jeden łan frankoński miał powierzchni morgów 431/5. Łany te z biegiem czasów przechodziły w obce ręce, jak wyraźnie zaznacza lustracya.
- ↑ Pod tym wyrazem dwór, o którym ustawiczna wzmianka w tej lustracyi; rozumie się zamek królewski, curia regalis, castrum, arx.
- ↑ Księżna Gryfina, wdowa po Leszku Czarnym, nadała w r. 1299 Janowi Bogatemu 100 łanów frankońskich, ten zaś odstąpił je miastu 1314 r.
- ↑ Jedna grzywna (marca) = 48 groszom; jeden złoty polski = 30 gr.; 18 denarów szło na 1 grosz.
- ↑ Bielenie płócien (dealbatorium). Urządzenie blechu opisałem w II. tomie str. 69.
- ↑ Z niem. Kuttelhof, rzeźnia.
- ↑ Kuźnice sierpowe.
- ↑ Dochody z kar i opłat sądowych.
- ↑ W lustracyi późniejszej (z r. 1664) czytam: 2 pary skórzni alias butów wielkich.
- ↑ Wolny targ, wolna sprzedaż towarów, zwłaszcza mięsa, przywożonego w pewnych czasach do miasta przez obcych rzeźników. Stąd nazwa „wolnica“ liberum forum. Przywilej wolnicy nadał miastu Zygmunt August na sejmie warszawskim 1552.
- ↑ Metreta = ćwiertnia, małdr, dawna miara zboża; ćwiertnia krakowska = 36 garcom.
- ↑ Blacharski młyn (molendinum pannile) do folowania albo wałkowania sukna.
- ↑ Lustracya województwa krakowskiego. Civitas Sandecz 1564. ks. 16. fol. 210 et sequ. Archiwum główne w Warszawie. — Odpis tejże otrzymałem za pośrednictwem Dra Antoniego Prochaski od Adolfa Pawińskiego w. r. 1894.
- ↑ Nova Sandecz curras 2, equi 4, aurige 2, primus Sebastianus cum gladio, secundus Stanislaus Gielonek cum gladio. Peditum 4, primus Philippus Starowieski in equo circa currus, cum gladio, cum bombarda parva alias s krzoską et lancea, secundus Albertus Broda cum gladio et lancea, tertius Nicolaus Pachuch cum gladio et bombarda, quartus Albertus Michalowicz cum gladio et bombarda. Circa hos currus fossoria 2, ligones 2, secures 2, catene 2, hakownicz 2, globulorum sexagena, sacci pulveris ad hakownicze 2, stupel ferreus 1. Contenta in curru: lardi perne 2, farinae siliginacee cribrate sacci 4, pise czwierczi 6, milij czwierczi 6, butijri fasek 8, caseorum capecie 3, salis fasce 2, pultium ordeacearum czwierczi 6. (Cezary Biernacki: Civitates et oppida ad expediendos currus bellicos obligata an. 1521. Archiw. kom. hist. T. III. p. 487. Kraków 1886).
