Wikiźródła

Król Hieronim w Warszawie w 1812 roku

Z niewydanego rękopisu Urszuli z Ustrzyckich Tarnowskiej.

  Dnia 3 maja 1812 r., gdy od dwóch miesięcy wojska ogromne dążą do nas z różnych narodów złożone i pod orłem francuskim sprzysiężone, jak rozumieją, że na Moskwę, wczoraj w nocy przybył tu król westfalski Hieronim Napoleon [1]i stanął w przygotowanym dla siebie pałacu Brylowskim [2] . Przyjechał w nocy, aby nie uczynił żadnej subiekcji wojsku tutejszemu. Minister sprawiedliwości Łubiński [3]i minister spraw wewnętrznych Łuszczewski [4]wyjeżdżali na przeciwko niego, których uprzejmie przyjąwszy powiedział im: „Przyjeżdżam tu na pomoc wam, lecz może tego potrzebować nie będziecie, może wojny nie będzie.” Rozwodził się potem nad nędzą kraju tego. Z największym uszanowaniem mówił o królu Saskim, pytając czy wie o smutnym stanie tego kraju. Dziś pokazał się na koniu, jadąc na Pragę oglądać warownie. Potocki, jenerał plac komendant, przodował mu cały zaś szwadron jazdy polskiej za nim jechał. Są tu z królem hułany westfalskie, którzy mają buty palone, kaski na głowach i chorągiewki białe. Są tu: jenerał Marchan [5], sztabu jeneralnego szef, Le Comte du Val, marszałek pałacowy, wiele książąt udzielnych z adiutantami, między którymi jest książę Salm [6]. W tę porę gdy to pisałam, ten sam książę Salm przyszedł do mnie, poznałam go dawniej podczas bytności tu samego cesarza. Ojciec tego księcia był jeden z książąt panujących w Rzeszy niemieckiej. [7] Do Ligi potem przyłączony, a teraz już do krajów francuskich. Jest on adjutantem u króla westfalskiego w randze pułkownika. Cesarz zawsze obiecuje wynagrodzić mu zabrane ojcu jego księstwo. Ożenił się ten młody książę z panną Ros. Korsykanką [8], której piękność wychwala; jest z nią bardzo szczęśliwy. Król westfalski jak stanął w Warszawie zaraz posłał po księcia Józefa.

  Dnia 5 maja. wczoraj król objął komendę nad wojskiem księstwa Warszawskiego, które składa piątą armię wielkiego wojska. Wszyscy rządowi i dykasterje jako i sztab nasz byli u króla. Pierwszych przedstawił mu prezes rady stanu, Stanisław Potocki senator, wojskowych książę Józef Poniatowski.[9] Po krótkiej tej audjencji zaprosił na obiad Stanisława Potockiego [10] i księcia Józefa. W rozmowie z panem Stanisławem powiedział: „Dochodzą m[n]ie wiadomości, że wojsko moje źle się sprawiło w drodze w księstwie Warszawskim; nie wiem tego od Polaków, bo się nikt przede mną nie skarżył, wiem to atoli z moich raportów i dam dowód mojej subordynacji na samym jenerale.”

  Innych wiele rzeczy mówił o kraju naszym, nadzieję nam dając, że będzie powiększonym. Dziś jest pierwsza rewia wojska polskiego pod Wola, którą sam król rozkazał z dywizji Zajączka.[11] Warownie na Pradze wcale się królowi nie podobały, powiedział, że trzy grosze nie warte. Zapytał kto je robił, a gdy mu powiedziano, że inżynierzy francuscy z rozkazu Napoleona, zamilkł i nic nie mówił.

  Dnia 6 maja. Król był kontent z naszego wojska w rewii. Powiedział księciu Józefowi, że piechota jest dobra (bonne tres bonne), konnica bardzo dobra, a artyleria cudownie dobra. Dziś kilka dam, ministrów żony i senatorek były przedstawione królowi, ale dali im pierwej do zrozumienia, aby o to prosiły. Król każdą osobno w swoim pokoju przyjmował; urzędnik ceremoniału dworu wprowadzał jedną po drugiej. Było ich tylko cztery: księżna Wirtemberska [12], pani Stanisławowa Potocka, prezesa rady senatora żona, pani Zamojska wojewody żona [13], i pani Nicka [14], kasztelana żona [15]. Pany nie bywają na tem przedstawieniu. Król bardzo grzeczny, wiele mówiący, żywy i wcale jest przystojny, podobny mocno do cesarza Napoleona brata swego, ale daleko piękniejszy. Dwa pułki huzarów westfalskich dziś przez Warszawę przechodziły, bardzo piękne; przez Pragę do Karczewa poszły. Król powiedział, że będzie tu trochę wojska mego około Warszawy, ale to w największej spokojności stać będzie. Król westfalski ma dwór okazały i świetny, ale to wszystko na naszym chlebie zaczyna żywić się. Sam król mówił prefektowi: „Co do mojej osoby, to 300 franków przeznaczyłem na mój stół” (lecz on więcej ekspensuje, a miasto dopłaca). Wszyscy są żywieni kosztem miasta. Nie tylko biorą mięso i furaże, ale wszystkiego co dzień ci potrzeba rozkazują sobie dawać od miasta. Jenerał sztabowy Marchant [16] tak żyje, iż co dzień dwie karety miasto mu dać powinno i wszystko co potrzeba do kuchni: wina i piwa, kawy, cukru, za co bony dają, to jest kwity.

  Dnia 24 maja. Wielkie przykrości wojsko westfalskie czyni w okolicach. Zabierają woły z pługów, żadnej karności nie masz, król wszystko pobłaża i sam żyje kosztem miasta. Ma jakiegoś jenerała, który zowie się Wandam [17], a którego zupełnie rabusiem nazwać by można, lecz tak mu pobłażają, że nie masz na niego kary. Cesarz sam go poważa i wszystko mu jest wolno. nieszczęśliwa ta okolica gdzie on stoi.

  Dnia 6 czerwca. Wczoraj tu przyjechał arcybiskup Maliński nazwiskiem Predt.[18] Ten jest przysłany od cesarza za posły nadzwyczajnego do księstwa Warszawskiego. Rezydent francuski pan Bignion [19]na stąd wyjechać. Cesarz był już w Dreźnie z żoną swoją, dokąd cesarz austryjacki z żoną także i król pruski przyjechali dla widzenia się z nim.

  Dnia 26 lipca 1812 r. Sejm główny zwołany został w Warszawie.

  Dnia 28 konfederacja generalna stanęła. Królestwo polskie ogłoszone zostało w Izbie sejmowej i po całej Warszawie, a potem po całym kraju. Delegowani wyprawieni do Drezna, aby król podpisał akt konfederacji, i do Napoleona, aby wspierał nas i utwierdził to ważne dzieło. Wojska francuskie, polskie i sprzymierzone nad granicą stoją. Polacy zajęli już Biały Stok i Grodno. Francuzi są w Trokach na drodze do Wilna. Moskale bić się nie chcą i wszędzie umykają. Sześćdziesięciu kozaków moskiewskich w niewolę Polacy wzięli.

  Dnia 23 lipca cesarz Napoleon do Wilna wszedł. przez trzy mosty do Kowna przeprawiał się przez Niemen, gdy Aleksander w Wilnie na balu u Bennigsona [20] znajdował się. Pod Wilnem była mała utarczka i 6 armat zabrał moskalom jenerał Oudinot. Zewsząd trwoga ogarnęła Moskali, z całej linii uciekają. W Brześciu już konferencja stanęła z aktem, który pan Zygmunt Grabowski tu wiezie.

  (Tu koniec dziennika. Później, pisze do nas szanowny wydawca p. W. T., podamy do druku „Historie królów elekcyjnych”, pióra Ignacego Potockiego, marszałka wielkiego litewskiego, a byłego opiekuna dzieci śp. Urszuli Tarnowskiej. Siostrzenica Ignacego Potockiego, Laura z Potockich, Stanisławowa Tarnowska, kobieta w kraju, a zwłaszcza po za krajem słynąca z wielkiej wyższości umysłowej, rekopism tej historii w chwili dla niej krytycznej, dala Władysławowi, synowi Urszuli Tarnowskiej, który tym sposobem dostał się do Wróblewieckiego archiwum, a wraz z nim i inne rękopisma, jakie posiadała Laura Potocka, zmarła przed kilku laty w Warszawie.)

  1. ↑ Przypis własny Wikiźródeł Hieronim Bonaparte - patrz artykuł w Wikipedii.
  2. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Zapewne pałac Brühla w Warszawie - patrz artykuł w Wikipedii
  3. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  W pierwodruku literówka, chodzi o Feliksa Łubieńskiego patrz artykuł w Wikipedii
  4. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Jan Paweł Łuszczewski - patrz artykuł w Wikipedii
  5. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Być może: Marchand, Jean Gabriel lub Luis, obaj generałowie.
  6. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Florentyn (Wilhelm Florentin Ludwig Karl) zu Salm-Salm (1786-1846) IV książę na Salm-Salm i pan na Wasserburg Anholt. - patrz artykuł w niemieckiej wersji Wikipedii
  7. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Konstantin Alexander Joseph zu Salm-Salm (1762-1828), III książę na księstwach Salm i pan na Wasserburg Anholt - patrz artykuł w niemieckiej wersji Wikipedii
  8. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Flaminia de Rossi (1795-1840)21 lipca 1810 poślubiła księcia Florentyna zu Salm-Salm.
  9. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Józef Poniatowski - patrz artykuł w Wikipedii
  10. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Stanisław Kostka Potocki - patrz artykuł w Wikipedii
  11. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Józef Zajączek - patrz artykuł w Wikipedii
  12. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Maria z Czartoryskich Wirtemberska - patrz artykuł w Wikipedii
  13. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Zofia z Czartoryskich Zamoyska (1778-1837), siostra Marii Wirtemberskiej,od r. 1798 zona Stanisława Kostki Zamoyskiego - co do którego patrz artykuł w Wikipedii
  14. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Raczej Kicka niż Nicka. Józefa z domu Szydłowska od ślubu około r. 1780 Kicka (ok. 1750-1833), żona Onufrego Kickiego (1750 -1818), od 1811 senatora-kasztelana Księstwa Warszawskiego - patrz genealogia potomków Sejmu Wielkiego M.J. Minakowskiego
  15. ↑ Później było więcej dam u króla, w liczbie których i ja byłam.
  16. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Marchand, Jean-Gabriel lub Luis, ale zapewne ten pierwszy - generał Jean-Gabriel Marchand (1765-1851).
  17. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Dominique-Joseph René Vandamme - patrz artykuł w Wikipedii
  18. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Dominique-Georges-Frédéric Dufour de Pradt - patrz artykuł w Wikipedii
  19. ↑ Przypis własny Wikiźródeł  Louis Pierre Édouard Bignon - patrz artykuł w wikipedii
  20. ↑ Przypis własny Wikiźródeł Levin August von Bennigsen - patrz artykuł w Wikipedii
Informacje o tekście



Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Urszula Tarnowska.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Król_Hieronim_w_Warszawie_w_1812_roku&oldid=1628290”