Księga pamiątkowa miasta Poznania/Mleczarnia miejska

<<< Dane tekstu >>>
Tytuł Księga pamiątkowa miasta Poznania
Podtytuł Dziesięć lat pracy polskiego zarządu stołecznego miasta Poznania
Redaktor Zygmunt Zaleski
Wydawca Magistrat stołecznego miasta Poznania
Data wyd. 1929
Miejsce wyd. Poznań
Źródło Skany na Commons
Inne Cały tekst
Indeks stron
Mleczarnia miejska.

Na posiedzeniu Rady Miejskiej miasta Poznania w dniu 31 stycznia 1906 r. uchwalono wyasygnować 50 000 mk z funduszów miejskich na urządzenie mleczarni miejskiej. Powodem takiej uchwały była wielka wówczas śmiertelność niemowląt w pierwszym roku życia. Na 100 żywo urodzonych dzieci umierało w r. 1902: 16,2 ślubnych, 39,5 nieślubnych w r. 1903: 19,9 ślubnych, 44,6 nieślubnych, w r. 1904: 19,4 ślubnych, 45,5 nieślubnych dzieci. Śmiertelność dzieci w Poznaniu w stosunku do innych miast była bardzo wielka.
Mleczarnia miejska miała spełnić zadanie humanitarne i produkować mieszanki mleka dla niemowląt dla mniej zamożnych nawet poniżej kosztów produkcji, to też zgóry przewidziano, że instytucja ta będzie deficytowa i że około 5000 mk rocznie będzie trzeba dopłacać z funduszy miejskich.
Na ubikacje przewidziano sutereny restauracyjne w Rzeźni miejskiej, gdzie Mleczarnia dotąd się znajduje mimo kilkakrotnych prób pobudowania osobnego budynku. Zrealizowanie uchwały Rady miejskiej nastąpiło tego samego roku 1 września i równocześnie utworzono poradnię dla matek.
Pracę rozpoczęto przeróbką 500 litrów dziennie kontraktując dostawę mleka z majętności Naramowice, a później, by mieć mleko równe z jednej obory, zaprowadzono własną oborę, którą zlikwidowano w r. 1921. Ceny mleka wahały się ciągle. W latach przełomowych 1918/19 płacono za mleko pełne 40 do 120 fen., za mleko zbierane i maślankę 22 do 60 fen. Dostawy mleka były bardzo niedostateczne, a głównym powodem tego był rozwielmożniony pokątny handel masłem. W roku 1918/19 wydzielano mleko nadal za kartkami i to w porcjach dla dzieci od 1 do 2 lat ¾ l od 2-4 lat pół litra, dla matek karmiących dodawano osobno 3 butelki mleka. Niestety mleka tego nie było można udzielać w dostatecznych ilościach z powodu zaprzestania sterylizacji w ostatnich dwóch mies. 1918/19 roku i w pierwszym kwartale 1919/20 dla braku węgla oraz dla szczupłych zapasów butelek. To też na ogół wydzielano mleko dla niemowląt jedynie za poświadczeniem lekarskiem.
Przy przewrocie politycznym w r. 1918 wynosiła produkcja mleka około 3800 litrów dziennie.

Dostawa mleka 1910-1928.
W roku
Mieszanek
Zupy
słodowej
Ogółem
butelek
pełnych
porcyj
pojed.
butelek
1910
1911
1912
1913
1914
1915
1916
1917
1918
127.496
110.602
128.374
128.671
120 380
181.768
163.982
98.559
63.096
9.180
8.353
8.719
9.326
8.890
8.431
8.675
8.644
7.335
49.086
35.411
59.116
53.118
43.393
52.410
30.617
23.745
15.040
717.180
617.066
728.356
727.054
671.877
1.010.525
916.306
563.060
370.822
1919
1920
1921
1922
1923
1924
1925
1926
1927
1928
33.110
83.222
117.246
154.741
156.751
160.560
129.789
107.671
61.820
26.135
5.691
5.242
3.860
4.401
—   
—   
—   
—   
344.288
137.267









195.080
424.303
555.958
695.963
692.140
694.800
568.056
510.312

Z roku 1928 liczono tylko 6 miesięcy. Spadek mleka dla niemowląt tłumaczy się tem, że zakłada się coraz więcej stacyj opieki nad matką i dzieckiem, które same mleko dla niemowląt przerabiają.
Spadek przerobionego mleka w r. 1917 do 1920 spowodowany był słabą dostawą mleka do miasta i racjonowaniem przez wydawanie mleka na kartki.
Od 1. 6. 1926 r. zaniechano recepturę mieszanek mleka dla niemowląt według dawniejszych przepisów, a zaprowadzono nowe mieszanki wedle przepisów profesora dr. Jonschera, specjalisty w chorobach dziecięcych. Mieszanki te składają się z mleka pełnego z domieszką:

I. a.
½ mleka, ½ klejku, 5% cukru; jedna porcja składa się z 7 butelek po 40 gr, a przeznaczona jest dla niemowląt do 14 dni.
I. b.
½ mleka, ½ klejku, 5% cukru; jedna porcja 6 butelek po 80 gr dla niemowlęt do 2 miesiecy.
II.
⅔ mleka, ⅓ klejku, 5% cukru; jedna porcja 6 butelek po 100 gr dla dzieci do 4½ mies.
III.
pełne mleko 8½% cukru, porcja 6 butelek po 90 gr dla dzieci do 7 miesięcy.
IV.
pełne mleko 5% cukru, porcja 6 butelek po 110 gr do jednego roku.
V.
pełne mleko 5% cukru, 5 butelek po 200 gr.
VI.
pełne mleko bez cukru 5 butelek po 200 gr.

Mleko pełne jest pasteuryzowane, mleko dla niemowląt i butelkowo do picia jest sterylizowane w zamkniętych butelkach.
W ostatnich czasach miasto zakłada coraz więcej stacyj Opieki nad matką i dzieckiem. W każdej takiej stacji urządza się osobno kuchnię mleczną, tak że Mleczarnia Miejska do 50% mniej przetwarza mleka dla niemowląt.
Oprócz mleka dla niemowląt przerabiała Mleczarnia Miejska mleko do natychmiastowej konsumcji dla osób prywatnych i chorych jak wykazuje drugostronna tablica:

W roku
surow mleka
pełnego
mleka
zbieran
Maślanki
Śmietany
i mleka
kwaśnego
litrów litrów litrów
1918
1.179.853
505.641
105.054
1919
1920
1921
1922
1923
1924
1925
1926
1927
1928
1.484.113
1.459.200
733.870
1.250.735
788.258
879.624
1.018.932
1.550.494
1.205.059
641.332
133.920
46.310
31.740
10.871
75.066
—    
—    
—    
5.000
—    
56.796
21.230
27.533
41.457
18.397
6.702
13.512
—    
7.020
14.183
 
 
 
 
 
 
 

2.731
4.855

W r. 1923 przerobiono 3256 litrów kefiru, a w r. 1924 8332 litry. Dalszy wyrób kefiru — jak już zaznaczono — przerwano wskutek trudności nabycia odpowiednich grzybków kefirowych.
Przewidywania przy założeniu mleczarni, że będzie ona przedsiębiorstwem deficytowem nie zupełnie się ziściły, bo mleczarnia choć często poniżej kosztów własnych przyrządzała mleko przeznaczone dla niemowląt, odrzucała pewne zyski i to dzięki sprzedaży mleka luźnego i w butelkach do natychmiastowego spożycia w miejscach sprzedaży i kioskach.
Również wielką ilość mleka oddawano ubogim miejskim, przekazywanym przez Deputację Ubogich.
Obecnie nosi się Magistrat z zamiarem pobudowania i zmodernizowania mleczarni, na co gromadzi się fundusze odnowienia z zysków mleczarni.
Decernentem Mleczarni od przejęcia w zarząd polski jest radca miejski Stanisław Nowicki, kierownicy mleczarni kilkakrotnie się zmieniali, obecnie jest kierownikiem Zenon Noszczyński.