Wikiźródła

Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice/I

< Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice
<<< Dane tekstu >>>
Autor Władysław Zieliński
Tytuł Opis Lublina
Podtytuł jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice
Wydawca Księgarnia S. Arcta
Data wyd. 1876
Miejsce wyd. Lublin
Źródło skany na commons
Inne Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Okładka lub karta tytułowa
Indeks stron
›››




I.

 Lublin za czasów Mieczysława I. osada zdobna Kościołem który jak tradycya niesie, wzniesiono na miejscu istniejącéj tu świątyni jakiegoś słowiańskiego bożyszcza, otoczonym był lasami i bagnami. Kiedy i kto to starożytne miasto założył nie wiadomo, a wszelkie tradycyje podawane przez kronikarzy o Julii córce Juliusza Rzymskiego Cesarza, żonie Leszka III lub też o jakimś Księciu Lublinie, synie Polacha, którzy miasto Lublin założyć mieli, uważać należy za „bajdy nad bajdami”. Bolesław Chrobry w osadzie téj wzniósł zamek drewniany i odtąd miejsce to zajęło ważniejsze stanowisko w dziejach krajowych.
 Henryk, syn Bolesława Krzywoustego, dostawszy Lublin wraz z Sandomierzem w podziale od ojca (r. 1139), testamentem przekazał go swemu bratu Kazimierzowi Sprawiedliwemu, który po śmierci Henryka, Lublin do Polski (r. 1200) przyłączył. R. 1205 Roman, książe Halicki, bezskutecznie Lublin oblegał. [1] 1241 r. Mongołowie napadłszy kraj cały aż po Wisłę, Lublin zdobyli i w perzynę obrócili; a r. 1244 Litwini z Prusakami i Jadźwingami napadłszy, dzieła zniszczenia dokonali. W następnych latach kilkakrotnie gród nasz oblegali Rusini. 1255 r. Mendog Litewski napadł na Lublin i wznoszące się z gruzów miasto spalił. — R. 1264 Bolesław Wstydliwy pod Lublinem pobił na miasto napadających Jadźwingów.
 Za Leszka Czarnego, Leon Daniłowicz Książe Halicki, kilkakrotnie Lublin w swe posiadanie zajmował i Rusini Haliccy z różnem szczęściem aż do r. 1302 w Lublinie przebywali: w tym samym roku w walnéj bitwie stoczonéj pod murami miasta zmuszeni byli do ustapienia z Lublina i ziemi Lubelskiéj. — Władysław Łokietek książe Krakowski i Sandomierski widząc ten gród bardzo się chylący do upadku, (r. 1317) nadał mu przywiléj lokacyjny na 100 włókach z prawem Magdeburskiem a to za opłatą czynszu po fertonie od łanu jednego. — R. 1341 Tatarzy napadli na Lublin i spalili miasto, a kusząc się o zdobycie zamku, usypali obszerne okopy na łąkach między Bystrzycą a Czerniejówką; okopy te nazywają się Tatarskiemi, na Łyséj Górze lub Białkowskiéj. Lecz z przybyciem Kazimierza Wielkiego, Tatarzy straciwszy 6000 zabitych i wielu znakomitych jeńców, ustąpili z pod miasta i kraju całego. Roku 1342 Lublin otoczył się murami i basztami a z rozkazu Króla a nawet może i kosztem jego wzniesiono bramy: Krakowską i Grodzką, równocześnie i zamek cały wymurowano. Mury miejskie ciągnęły się od bramy Krakowskiéj wzdłuż dzisiejszéj ulicy Nowéj aż do domu Nr. 70½ (dawniéj Pawęczkowskiego). Tu się łamały ku ulicy Kowalskiéj i okalając będącą tu wyniosłość, łączyły się z bramą Grodzką. Ztąd mury te ciągnąc się daléj wzdłuż Podwala, po za Kościół i Klasztor OO. Dominikanów, oraz wzdłuż dzisiejszéj ul. Jezuickiéj, ostatecznie łączyły się z bramą Krakowską.
 Litwini idąc na Sandomierz r. 1376, Lublin zajęli i dzierżyli to miasto w swojem posiadaniu aż do roku 1377. Władysław Jagiełło jeszcze, jako W. X. Litewski (r. 1383) nadał Lublinowi przywiléj wolnego handlu w całéj Litwie. R. 1386 nastąpił tu zjazd Panów Polskich i Litewskich w obecności Jagiełły jadącego na koronacyję do Krakowa. R. 1389 w miejsce drewnianego ratusza, Król Władysław Jagiełło wzniósł ratusz murowany. R. 1395 tenże Król wybudował na zamku Kościół Św. Trójcy, a (r. 1420) na pamiątkę zwycięztwa pod Grunwaldem ufundował i wznieść kazał Kościół Panny Maryi Zwycięztwa (dziś Wizytki) wraz z klasztorem dla pp. Brygidek. — R. 1448 Kazimierz Jagiellończyk na pierwszym sejmie korony z Litwą, odbytym w Lublinie, nadał temu miastu różne handlowe przywileje, a (r. 1474) na Sejmie w Piotrkowie podniósł Lublin do rzędu miast Wojewódzkich. W ciągu tego r. 1474 Tatarzy zniszczyli miasto a (1491 r.) pożar powiększył to zniszczenie. R. 1459 wzniesiono Kościół i Klasztor OO. Bernardynów. R. 1500 nastąpił napad Tatarów. — Za Zygmunta I-go Lublin począł znacznie upadać. — R. 1527 urządzono blech i szlifiernię z dochodem na rzecz miasta. R. 1535 urządzono wodociągi, a r. 1538 wielki młyn. Za tego też Króla, żydom tu bardzo licznie osiedlającym się, wyznaczono osobną dzielnicę miasta. — Za Zygmunta Augusta który często Lublin nawiedzał, miasto poczęło się podnosić, handel kwitł, sprowadzano towary z Francyi, Rossyi i Wschodu. Dom handlowy braci Soderynów załatwiał sprawy handlowe i pieniężne króla i obywateli. — Odbywały się tu sejmy r. 1554—1556, a nakoniec dokonano tu Unii Litwy z Koroną na sejmie odbytym w latach 1568 i 1569. — Po śmierci Zygmunta Augusta w dniu 13 Października 1572 r. kilkadziesiąt tysięcy szlachty, między wsią Bystrzycą a Lublinem odbyło zjazd celem obioru nowego króla. — Roku 1578 przywilejem Stefana Batorego zaprowadzono w Lublinie trybunał koronny, a szlachta poczęła tu budować swe dworce i pałace. R. 1574 Pożar Lublina. R. 1586 zgromadziła się tu pod przewodnictwem Króla rada Senatu, celem załatwienia sprawy Zborowskich. R. 1588 Zygmunt III fundował klasztor i kościół OO. Bazyljanów. R. 1590 Mikołaj Zebrzydowski założył tu Bractwo miłosierdzia, a następnie (r. 1593) Paweł Konrad drukarnię; chociaż Izraelici posiadali tutaj takową już od roku 1559. W pierwszych początkach XVII stulecia za Zygmunta III Lublin słynął handlem, i stał u szczytu rozwoju swego; liczył też wtedy przeszło 40,000 mieszkańców, kilkanaście kościołów, wiele pałaców i fabryk. Wśród tych szczęśliwych chwil wzrostu i rozwoju dobrobytu, pierwsza klęska dotknęła Lublin, zadana temu miastu przez rokoszan Zebrzydowskiego Wdy Krakowskiego, którzy od kupców Lubelskich ściągnęli znaczne kontrybucyje; skutkiem tego Lublin począł upadać. Jednakże, coraz to nowe budowano kościoły: Św. Krzyża (r. 1607—1610). Św. Wojciecha (1611). Kościół i klasztor Bernardynek (r. 1618). Kościół i Klasztor Franciszkanów (r. 1619). W roku 1656 Chmielnicki z kozakami oblega Lublin, pali przedmieścia, 10,000 żydów w pień wycina i ściąga wielki okup. R. 1672 Tatarzy, a r. 1695 morowa zaraza i pożary nawiedzają miasto. R. 1702 nowy pożar intra muros, tak iż nadciągająca armia Karola XII nie miała już co więcéj do niszczenia. R. 1703 Karol XII przybywszy do Lublina staje kwaterą w kamienicy pod Nr. 12. (Wymienić tu wypada iż (r. 1610) Car Wasili Szujski z braćmi swemi Dymitrem i Iwanem oraz licznemi bojary wzięty do niewoli w Moskwie, przejeżdżając przez Lublin do Warszawy, w domu Nr. 12 także kilka dni odpoczywał. R. 1716 Piotr Wielki w czasie sejmu tu odbywającego się, przez kilka miesięcy w Lublinie tenże sam dom zamieszkiwał). R. 1700 sprowadzono do Lublina pp. Wizytki, którym odpowiednie wzniesiono gmachy, (dziś szpital wojskowy). R. 1724 fundowano kościół i klasztor OO. Kapucynów, r. 1731 kościół i klasztor OO. Trynitarzy, którego jednakże nie dokończono, (poczem przeszedł na własność prywatną.) R. 1830 na smętarzu wzniesiono kaplicę smętarną. Od 1700 r. miasto już coraz więcéj do upadku się chyliło, tak iż ludność zmniejszyła się do 18,000. W ostatnich latach panowania Stanisława Augusta, Lublin dotknięty pożarem, zarazą morową, oraz pożogą wojny, podupadł zupełnie. R. 1795 Austryacy go zajęli. R. 1838 było tylko 13,870 mieszkańców. Po wielu klęskach jakie Lublin różnemi czasy dotykały, dopiero od roku 1840 miasto nasze z upadku dźwigać się poczęło i dziś już liczy stałéj ludności 24,000 a z niestałą przeszło 30,000.
 Przypuszczać należy, iż przy dalszym rozwoju, przy połączeniu Lublina siecią kolei żelaznych z innemi miastami Europy, dobrobyt jego się wzmoże i Lublin może kiedyś liczyć będzie do 50,000 stałéj ludności. Do r. 1805 Lublin należał do Dyecezyi Chołmskiéj i dopiero od tego roku stolicę Biskupią przeniesiono tutaj, przyczem utworzoną została Dyecezyja Lubelska.
 Uzupełniając ten krótki rys dziejów naszego grodu, winienem dodać, iż miasto to, jest miejscem urodzenia wielu sławnych ludzi, jak np: Franciszka Fiol (zwanego Veil, Swejbold) który r. 1491 był drukarzem w Krakowie; Günzburga lekarza około r 1680, Pegasiusa, Bernarda Dominikanina, Walentego Lubelczyka lekarza około r. 1545, Aarona z Lublina lekarza za Zygmunta III, Ks. Samuela z Lublina Dominikanina, a w czasach ostatnich ujrzał tu światło dzienne poeta Wincenty Pol. Oprócz tych znakomitych ludzi przemieszkiwali tutaj: Wojciech Oczko, Jan Długosz, Kallimach Buonacorsi, Michał Anioł Galileusz brat sławnego astronoma, Klonowicz, ks. Ruszel, oraz inni sławni uczeni. Daléj, nawiedzali także Lublin: Damian a Fanesca legat Papiezki, ks. Commendoni, Contarini poseł Wenecki, książęta Brandeburscy; Ligniccy, Car Wasil Szujski, Tadeusz Kościuszko, ks. Józef Poniatowski, Piotr Wielki, Karol XII i inne dostojne a w dziejach sławne osoby.






  1. ↑ M. Bielski kroniki II p. 72. Stryjkowski kronika p. 211—212.





Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Władysław Zieliński.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Opis_Lublina_jako_przewodnik_dla_zwiedzających_miasto_i_jego_okolice/I&oldid=3274330”