Wikiźródła

Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice/III

< Opis Lublina jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice
<<< Dane tekstu >>>
Autor Władysław Zieliński
Tytuł Opis Lublina
Podtytuł jako przewodnik dla zwiedzających miasto i jego okolice
Wydawca Księgarnia S. Arcta
Data wyd. 1876
Miejsce wyd. Lublin
Źródło skany na commons
Inne Cały tekst
Pobierz jako: EPUB  • PDF  • MOBI 
Okładka lub karta tytułowa
Indeks stron
›››




III.

 Lublin dzisiejszy wraz z przedmieściami i folwarkami zajmuje 1540 morgów przestrzeni i składa się z 891 domów. Ludności stałéj i niestałéj jest około 30,000 z tych większa połowa żydów. Lublin leży pod 51° szerok. a 18° długości geograficznéj względem południka paryzkiego. Zbudowany jest na znacznéj wyniosłości u zbiegu: Bystrzycy, Czechówki i Czerniejówki. Dzieli się na: stare miasto, nowe i dolne czyli żydowskie, nadto jest otoczony przedmieściami: Czwartek, Kalinowszczyzna, Kazimierz i Czechowskie, oraz folwarkami: Ponigwoda, Tatary, Firlejowszczyzna, Bronowice, Rury, Czechówka dolna i górna, Bielszczyzna, Lemszczyzna i Sierakowszczyzna; z Lublinem graniczy także bezpośrednio do niedawna miasteczko Wieniawa. Ulic w Lublinie jest 51 mianowicie: 1) Archidyakońska, tak nazwana iż kamienicę zwaną ratuszkiem przy niéj wzniesioną około r. 1600 miasto nabyło od Bartłomieja Sabinek Archidyakona Lubelskiego, 2) Bernardyńska, 3) Cyrulicza, 4) Dominikańska, 5) Grodzka prowadząca do Grodu czyli Zamku, 6) Grobowa prowadząca na smętarz Lipki czyli Rury, 7) Jateczna, 8) Jezuicka, 9) Kowalska, 10) Krakowskie Przedmieście najpiękniejsza ulica z całego Lublina gdzie się prawie cały ruch koncentruje, 11) Królewska dawniéj zwana Korse, 12) Kościelna na Czwartku, 13) Namiestnikowska tak nazwana od r. 1822 gdy Książe Zajączek Namiestnik wybrukować ją kazał, przedtem ulica ta zwała się Panny Maryi, 14) Nadstawna, dawniéj ciągnąca się po nad obszernym stawem będącym tam gdzie dziś targ za żelaznym mostem, 15) Nowa, erygowana r. 1786, 16) Olejna, 17) Podwale, 18) Dolna Panny Maryi, 19) Podzamcze, ulica ta a raczéj przedmieście miała swą oddzielnę jurydykę i swoich wójtów. R. 1523 pozwolono tu osiedlać się żydom, r. 1820 umarł tutaj ostatni Wójt Podzamecki Marcin Klemens, 20) Poczętkowska, 21) Przyrynek lub Bramowa, 22) Rybna, 23) Ruska, 24) Rzeźnicza, 25) Radziwiłłowska, 26) Słomiany rynek (za ulicą Szeroką), 27) Ś-to Duska, 28) Szeroka, 29) Szewcka, 30) Targowa, 31) Wizytkowska, 32) Zamkowa, 33) Zamojska, 34) Zielona, 35) Złota, 36) Żmigród, 37) po-Kapucyńska, 38) Popijarska, 39) Przejazd z Korsów na Bernardyńską, 40) Czechówka, 41) Powiatowa, 42) Trynitarska, 43) Szambelańska na miejscu dawnych wałów miejskich, 44) Bonifraterska, 45) Probostwo, 46) Czwartek, 47) Białkowska, 48) Sierakowszczyzna, 49) Kalinowszczyzna, 50) Ponigwoda, i 51) Piaski.
 Place są następne: 1) Rynek starego miasta. 2) Plac targowy za magistratem, 3) Nowy targ za żelaznym mostem, 4) Królewski przed Bramą Krakowską, 5) Katedralny, 6) Św. Michała, 7) Ruski rynek (słomiany rynek), 8) Bernardyński, 9) Litewski lub Rządu Gubernialnego, 10) Bazyljański.
 Lublin jest stolicą Gubernii i Dyecezyi Lubelskiéj oraz siedzibą Biskupa i kapituły. Znajdują się tutaj następujące władze Rządowe i krajowe, oraz korporacye i Towarzystwa:
 1. Rząd Gubernialny i kancellarya Gubernatora w pałacu Gubernatorskim i gmachu Rządu Gubernialnego przy placu Litewskim.
 2. Urząd Powiatu Lubelskiego, w gmachu dawnéj Kontrolli Skarbu i Komissyi Obwodowéj, przy ulicy Powiatowéj i Czechówka.
 3. Kassa Gubernialna w gmachu Rządu Gubernialnego.
 4. Urząd Komissyi Włościańskiéj w pałacu Gubernatorskim.
 5. Drukarnia i redakcya Dziennika Gubernialnego tamże.
 6. Archiwum Rządu Gubernialnego w gmachu tegoż Rządu.
 7. Trybunał cywilny, Sąd policyi prostéj, sąd pokoju, archiwum trybunalskie, rejenci trybunalscy i kancellarya ziemiańska z archiwum w Ratuszu wielkim, czyli Trybunale w Rynku.
 8. Sąd Kryminalny i Sąd policyi poprawczéj w kamienicy Nr. 206 przy ulicy Królewskiéj.
 9. Rada Gubernialna opieki publicznéj w pałacu Gubernatorskim.
 10. Kancellarya Naczelnika Żandarmeryi gubernii Lubelskiéj, przy ulicy Namiestnikowskiéj Nr. 316 i 317.
 11. Kancellarya Naczelnika Żandarmeryi powiatu Lubelskiego, przy ulicy Królewskiéj
 12. Magistrat miasta Lublina, archiwum i kassa miejska, straż ogniowa, zarząd straży ziemskiéj, bióro Policmejstra m. Lublina, Kantor sług i resursa ruska, w gmachu magistratualnym przy ulicy Krakowskie Przedmieście.
 13. Izba Obrachunkowa i Izba Skarbowa na trzy gubernie przy ulicy Krakowskie Przedmieście Nr. 162.
 14. Bióro dochodów akcyznych na trzy gubernie przy ulicy Krakowskie Przedmieście Nr. 155.
 15. Bióro urzędnika stanu cywilnego wyznania ewangielickiego Nr. 329 ulica Powiatowa.
 16. Intendentura wojskowa ulica Ś-to Duska Nr. 348.
 17. Oddział Banku Polskiego ulica Czechówka Nr. 152.
 18. Dyrekcya Szczegółowa Tow. Kred. Ziemskiego, przy ulicy Królewskiéj a za rok w nowym gmachu przy ulicy Krakowskie Przedmieście Nr. 154.
 19. Konsystorz generalny dyecezyi Lubelskiéj r. l. przy ulicy Podwal w pałacu Biskupim.
 20. Seminaryum duchowne przy ulicy Zamojskiéj obok kościoła po-Missyonarskiego.
 21. Gimnazyum męzkie klassyczne przy ulicy Namiestnikowskiéj.
 22. Gimnazyum żeńskie przy placu Bernardyńskim.
 23. Bióro telegraficzne przy ulicy Krakowskie Przedmieście Nr. 146.
 24. Główny gubernialny na trzy gubernie Zarząd pocztowy przy ulicy Krakowskie Przedmieście.
 25. Rada Gospodarcza Lubelskiego Tow. Dobr.
 26. Archiwum akt dawnych w klasztorze OO. Dominikanów.
 27. Więzienie karne, na Zamku.
 28. Szkoła przygotowawcza wyznania mojżeszowego ulica Zamkowa.
 29. Zarząd gminy Izraelskiéj, obok synagog ulica Jateczna.
 30. Szkoła Ewangielicka, ulica Powiatowa.
 31. Szpital Wojskowy, przy ulicy Wizytkowskiéj, dziś Szpitalnéj.
 32. Szpital Św. Józefa, przy ulicy Radziwiłłowskiéj.
 33. Szpital Św. Wincentego a Paulo, przy ulicy Poczętkowskiéj.
 34. Szpital Św. Jana Bożego (Bonifratrzy) na Czechowskiem.
 35. Szpital Starozakonnych na Kalinowszczyznie.
 36. Urząd Lekarski w gmachu Rządu Gubernial.
 37. Kancellarya Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego.
 38. Dom starców i kalek Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności przy ulicy Zamojskiéj.
 39. Ochrona małych dzieci Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności, przy ulicy Bernardyńskiéj, w oficynie klasztoru po-Bernardyńskiego.
 40. Sala sierot Lubelskiego Towarzystwa Dobroczynności, w gmachu szpitalnym Św. Wincentego a Paulo.
 41. Ruska ochrona i sala sierot Ruskiego Towarzystwa Dobroczyn., przy ulicy Archidyakońskiéj.
 42. Szpital Św. Ducha przy ulicy Grodzkiéj.
 43. Ochrona Starozakonnych tamże.
 44. Kancellarya Kommendanta miasta vel Naczelnika Wojennego, Krakow. Przedm. Nr. 163.
 45. Bióro Naczelnika Dywizyi, Koszary Ś-to Krzyskie.
 46. Szkoła niedzielno-handlowa w gmachu po-Jezuickim.
 47. Dom schronienia dla Ewangelików, ulica Powiatowa.
 Oprócz wyżéj wymienionych Władz rządowych są tu także liczne agentury Towarzystw Ubezpieczeń od ognia, gradobicia i życia ludzkiego, kilka kantorów komissowych, informacyjno-handlowych i t. p. Operacya zaś Filii Banku Polskiego dochodzi do poważnéj summy bo obrót roczny wynosi przeszło 5,000,000 rubli. Rozumie się że obrót ten przy rozwiniętym ruchu handlowym po otwarciu kolei żelaznéj, coraz większe przybierze rozmiary.
 W moc licznych przywilei nadanych Lublinowi corocznie odbywa się tu sześć jarmarków mianowicie: 1) w Poniedziałek po Niedzieli Kwietniéj, 2) we Czwartek po Zielonych Świątkach trwający dni trzy, 3) w Poniedziałek po św. Bernardzie trwający dni trzy, 4) po Św. Michale, 5) po Wszyskich Świętych i 6) przed Bożem Narodzeniem.
 Celniejsze odpusty kościelne odbywają się na: 1) Św. Stanisława 8 Maja w Katedrze i u OO. Dominikanów, 2) Św. Trójcę w Katedrze, 3) Boże Ciało w Katedrze, 4) św. Antoniego d. 13 Czerwca u OO. Bernardynów, 5) N. M. P. Szkaplerzną d. 16 Lipca u OO. Dominikanów, 6) Przemienienie Pańskie w kościele po-Missyonarskim d. 6 Sierpnia, 7) Podwyższenie Krzyża Ś-go dnia 14 Września u OO. Dominikanów, 8) Św. Jana Chrzciciela d. 24 Czerwca w Katedrze, 9) N. M. P. Różańcowéj d. 4 Października u OO. Dominikanów, 10) Św. Feliksa papieża i męczennika d. 30 Maja w kościele po-Kapucyńskim 11) Św. Stanisława Kostkę d. 13 Listopada w kościele po-Missyonarskim.
 Najcelniejsze pierwszorzędne hotele w Lublinie są przy ulicy Krakowskie Przedmieście:
 1. Hotel Victoria, obok kościoła po-Kapucyńskiego.
 2. Hotel Europejski z łazienkami, restauracyą, cukiernią i t. d.
 3. Hotel Angielski.
 4. Hotel Saski.
 Hotele drugo-rzędne:
 1. Bawarski przy ulicy Krakowskie Przedmieście.
 2. Rzymski przy ulicy Krakowskie Przedmieście.
 Hotele trzecio-rzędne, oraz zajazdy są:
 1. Nowopolski, przy ulicy Ś-to Duskiéj.
 2. Nadwiślański, tamże.
 3. Staropolski, tamże.
 4. Paryski, ulica Kowalska.
 5. Podlaski, ulica Lubartowska.
 6. Zajazd, ulica Królewska.
 Obliczając zajęcia mieszkańców Lublina przedstawiają się nam takie cyfry:
 Lekarzy 20, Akuszer miasta 1, Lekarz powiatowy 1, Lekarz miasta 1, Weterynarz 1, Dentysta 1, Felczerów 12, Akuszerek 12, Aptek 6, Składów aptecznych 2, Adwokatów 22, Obrońców przy sądzie pokoju 3, Rejentów 6, Komorników sądowych 5, Woźnych trybunału i sądu pokoju 14, Budowniczych 3, Inżynierów 3, Konduktor robót miejskich 1, Techników ubezpieczeń 5, Jeometrów 7, Księgarni 2, Drukarni i litografii 5, Redakcyi pism 2, Nauczycieli muzyki 8, Organmistrzów i stroicieli fortepianów 3, Nauczycieli tańca 2, Malarzy 7, Fotografów 3, Pozłotników i lakierników 6, Jubilerów 3, Fabryk narzędzi rolniczych 3, Fabryk tytoniu 3, Fabryk świec i mydła 5, Fabryk powozów 3, Fabryka makaronów 1, Młynów parowych 2, Tartaków 2, Hoteli i zajazdów 12, Restauracyi 7, Traktyerni i garkuchni 7, Cukierni 4, Piernikarzy 4, Handli win i towarów kolonialnych 20, Handli galanteryjnych 7, Handli wyrobów platerowanych 3, Składów szkła i porcelany 6, Norymberszczyzny i materyałów piśmiennych 24, Składów sukna 3, Handli towarów łokciowych 20, Handli wyrobów żelaznych 6, Składów futer 3, Handli ubiorów męzkich i damskich 7, Magazynów stroi damskich 12, Składów narzędzi optycznych 2, Kantorów loteryi 8, Dystrybucyi tytoniu i składów cygar 18, Składów drzewa i desek oraz wapna 15, Cegielni 3, Blacharzy 6, Bednarzy 3, Brukarzy 4, Cieśli 6, Czapników 6, Farbiarzy 3, Fryzyerów 6, Gonciarz 1, Olejarzy 3, Garncarzy i zdunów 7, Introlligatorów 5, Rzeźbiarzy 4, Kotlarzy 6, Konwisarz 1, Kowali 8, Krawców 14, Kuśmierzy 4, Murarzy 11, Mosiężników i bronzowników 6, Młynarzy 3, Nożowników 2, Ogrodników 7, Parasolników 3, Pieczętarzy 2, Piekarzy 13, Powroźników 3, Pompiarz 1, Puszkarzy 2, Rękawiczników 4, Rymarzy i siodlarzy 7, Rzeźników 16, Wędliniarzy 6, Stolarzy 18, Szewców 27, Szklarzy 7, Szmuklerz 1, Szlifierzy 3, Tokarzy 4, Tapicerów 4, Tkacz 1, Waciarzy 7, Zegarmistrzów 9, Złotników 5, Dorożkarzy i furmanów 9, Łazienek i łaźni 3, Dystylarni wódek 4, Handli wiktuałów 20, Handli ryb 7, Handli mąki i t. d. 13, Fabryk octu 2, Handli zboża 13, Kantorów wexlu i kapitalistów 12, Faktorów 14.
 Possesyi oddzielnych, numerami policyjnemi zaopatrzonych Lublin posiada 1004 w liczbie téj jest placów nie zabudowanych jeszcze 63. Cerkwi prawosławnych jest 2, Kościołów katolickich 13, ewangelicki 1, Cerkiew greko-uniacka 1, Synagoga 1 duża i kilka mniejszych.




Tekst jest własnością publiczną (public domain). Szczegóły licencji na stronie autora: Władysław Zieliński.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Opis_Lublina_jako_przewodnik_dla_zwiedzających_miasto_i_jego_okolice/III&oldid=3274332”