Wikiźródła

Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna

>>> Dane tekstu >>>
Autor Leszek Jańczuk
Tytuł Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna
Pochodzenie Baptystyczny Przegląd Teologiczny Tom IV-V (2008-2010) s. 215-218
Wydawca Wyższe Baptystyczne Seminarium Teologiczne
Data wyd. 2010
Miejsce wyd. Warszawa
Źródło skany na Commons
Indeks stron
Baptystyczny Przegląd Teologiczny
Tom IV-V (2008-2010), s. 215-218


Leszek Jańczuk
Warszawskie Seminarium Teologiczne



PIĘĆDZIESIĄT BIBLII KONSTANTYNA



 W roku 332 (lub 331) Konstantyn Wielki polecił Euzebiuszowi z Cezarei przygotowanie pięćdziesięciu egzemplarzy Biblii na potrzeby Kościoła w Konstantynopolu. Fakt ten został opisany przez Euzebiusza w Vita Constantini (Życie Konstantyna), w księdze IV, rozdziałach 36-37 w następujący sposób:

„Uznałem za stosowne wskazać Twojej Roztropności, abyś profesjonalnym kopistom, dobrze znającym się na sztuce, polecił przepisać na starannie przygotowanych pergaminach, w sposób czytelny i w poręcznej, przenośnej formie pięćdziesiąt kodeksów Świętych Pism, których przygotowanie i użytek uważasz za niezbędny dla nauczania Kościoła” (De vita Constantini, IV, 36)[1].

 Tekst ten jest jednoznaczny i nigdy nie budził wątpliwości natury interpretacyjnej. Jednak o wykonaniu tego polecenia wiemy tylko tyle: (...) εν πολυτελως ησκημενοις τευχεσι τρισσα και τετρασσα διαπεμψαντων ημων (De vita Constantini, IV, 37). W dostępnym dla polskiego czytelnika przekładzie T. Wnętrzak czytamy: „Wysłaliśmy mu kunsztownie i wspaniale ozdobione woluminy złożone z trzech albo czterech foliałów”[2]. Jest to jednak jeden z wielu sposobów, w jaki niejasny tekst Euzebiusza można interpretować.
 Tekst Euzebiusza jest wyjątkowo niejasny ze względu na wieloznaczność terminu τευχος (naczynie, dzban, futerał na zwoje papirusowe; tom, księga, nawet kolumna tekstu) i dlatego jest na różne sposoby interpretowany. Możliwymi są następujące interpretacje tego tekstu:

  1. kodeksy zostały przygotowane w trzech, albo czterech tomach – tak interpretował Bernard Montfaucon;
  2. kodeksy zostały wysłane w trzech, albo czterech skrzyniach (naczyniach) – możliwość tę zasygnalizował F.A. Heinichen;
  3. kodeksy zostały zaaranżowane w foliałach po trzy lub cztery folios (podwójnych kart) – tak chciał Scrivener;
  4. tekst kodeksów jest pisany w trzech albo czterech kolumnach – tak chcieli Tischendorf, Gebhardt, Gregory, Lake;
  5. kodeksy były dostarczane w liczbie trzech lub czterech.
 Konstanty Tischendorf (1815-1874) uważał, że Kodeks Synajski oraz Kodeks Watykański należały do owych pięćdziesięciu Biblii sporządzonych przez Euzebiusza w Cezarei. Jego zdaniem kodeksy przygotowane przez Euzebiusza były pisane albo w trzy (jak ma Kodeks Watykański), albo w cztery kolumny na stronę (jak ma Kodeks Synajski)[3]. Pogląd ten podzielał również Pierre Batiffol[4].

 F.H.A. Scrivener (1813-1891) zwrócił uwagę na szereg różnic zachodzących pomiędzy tymi kodeksami. Kodeks Synajski stosuje kanony Euzebiusza, podczas gdy Kodeks Watykański posługuje się starszym systemem dzielenia ewangelicznego tekstu. Kodeks Watykański sporządzony został w formacie po 5 podwójnych kart (folios) w jednym foliale, natomiast Synajski po 8 folios. Wskazał też na trudności w pogodzeniu obu kodeksów z opisem Euzebiusza, jego zdaniem miały one po trzy lub cztery folios w jednym foliale (powołał się na łaciński przekład Walezjusza). Tekst Euzebiusza jest zbyt niejasny, by szukać w nim oparcia dla wątpliwych hipotez[5].
 B.F. Westcott (1825-1901) i F.J.A. Hort (1828-1892) powołali się na listę ksiąg świętych sporządzoną przez Euzebiusza kilka lat wcześniej, a zamieszczoną przezeń w jego Historii Kościelnej (III księga, 25), którą trudno uzgodnić z jakimkolwiek z zachowanych rękopisów. Prawdopodobnie więc żadna z pięćdziesięciu kopii Biblii sporządzonych przez Euzebiusza nie zachowała się do dnia dzisiejszego[6].
 Caspar René Gregory (1846-1917) wierzył, że Kodeks Watykański i Synajski powstały w Cezarei i dlatego mogły należeć do owych 50 rękopisów Biblii sporządzonych na polecenie Konstantyna[7].
 Victor Gardthausen (1843-1925) argumentował, że Kodeks Synajski jest o co najmniej pięćdziesiąt lat młodszy od Watykańskiego i dlatego nie mógł należeć do owych 50 egzemplarzy[8].
 Kirsopp Lake (1872-1946) sądził, że argumenty za egipskim pochodzeniem obu kodeksów są znacznie silniejsze niż argumenty za pochodzeniem cezarejskim i nie można ich lekceważyć. Wskazuje na to forma pisowni niektórych terminów, spotykane tylko w papirusach egipskich (Synajski – κραβακτος dla κραβαττος, Ισδραηλειτης dla Ισραηλειτης, Watykański – Ιστραηλειτης), umieszczenie Listu do Hebrajczyków po Liście do Galacjan jest charakterystyczne dla koptyjskiej tradycji i występuje też w Liście paschalnym Atanazego z 367 roku. Niemniej jednak oba rękopisy pomimo, iż sporządzone zostały w Aleksandrii, mogły należeć do 50 kopii, a sporządzone zostały na polecenie Euzebiusza[9].
 Heinrich Schumacher (1883-1949) uważał, że Euzebiusz przygotował 50 lekcjonarzy[10].
 Teodor Cressy Skeat (1907-2003) rozwinął hipotezę Tischendorfa. Zdaniem Skeata Kodeks Watykański został odrzucony przez cesarza, ponieważ nie zawierał kanonów Euzebiusza, zawierał wiele not korektorskich (uczynionych jeszcze w skryptorium), a ponadto brakowało w nim ksiąg machabejskich[11]. Skeat był ostatnim zwolennikiem tej spekulacji.
 Kurt Aland (1915-1994), Bruce Metzger (1914-2007) i inni bibliści hipotezę Tischendorfa uznali za mało prawdopodobną[12]. Przede wszystkim sam już fakt, iż oba rękopisy przekazują tekst Nowego Testamentu według aleksandryjskiej tradycji tekstualnej czyni tę hipotezę mało prawdopodobną. Taka liczba rękopisów jak 50 musiałaby zostawić trwały ślad w bizantyjskiej tradycji tekstualnej. Ponadto Kodeks Synajski nigdy nie był w Konstantynopolu, a Watykański trafił tam dopiero około X wieku.
 Polecenie Konstantyna i jego wykonanie przez Euzebiusza nie było jedynym tego rodzaju przedsięwzięciem w owych czasach. O podobnym przedsięwzięciu dowiadujemy się od Atanazego Aleksandryjskiego, który informuje, że posłał Euzebiuszowi z Nikomedii księgi zawierające Pismo Święte, przygotowane na jego polecenie[13]. Informacja Atanazego jest znacznie krótsza niż Euzebiusza z Cezarei, nie informuje nawet o liczbie przygotowanych kopii. Na podstawie kontekstu należy sądzić, że przygotowane zostały w roku 341 lub 342 za cesarza Konstansa I. Bardziej prawdopodobne jest, że Kodeks Watykański lub Synajski przygotowany został przez Atanazego niż przez Euzebiusza z Cezarei.
 Trudno sądzić, by Kodeks Watykański i Synajski mogły wyjść z tego samego skryptorium. Kodeks Synajski nigdy nie był w Konstantynopolu[14], a Watykański trafił tam dopiero w wieku VIII lub IX. Mogły też powstać w wyniku innych podobnych inicjatyw, o których nic dzisiaj nie wiemy, a których z pewnością było więcej. Dwa inne późniejsze wielkie kodeksy – Kodeks Aleksandryjski i Efrema, mogły powstać w ich wyniku. Obok Kodeksu Synajskiego i Watykańskiego są to jedyne wielkie kodeksy, jakie zachowały się z wieków IV-V do naszych czasów.



Literatura

Batiffol, P. (1883-1886), Codex Sinaiticus, w DB. 1.
Euzebiusz z Cezarei (2007). Życie Konstantyna, przeł. T. Wnętrzak, Kraków: WAM.
Gardthausen, V. (1913). Griechische paleographie, t. 2. Leipzig.
Gregory, C. R. (1907) The Canon and Text of the New Testament. New York: Charles Scribner’s Sons
Lake, K. (1918). The Sinaitic and Vatican manuscripts and the copies sent by Eusebius to Constantine, t. XI. HTR.
Metzger, B.M., Ehrman, B.D. (2005). The Text of the New Testament: Its Transmission. Corruption and Restoration. New York-Oxford: Oxford University Press.
Price, I.M. (1923). The Ancestry of Our English Bible an Account of Manuscripts, Texts and Versions of the Bible. Sunday School Times Co.
Schumacher, H. (1922). A Handbook of Scripture Study. St. Louis: Herder Book.
Scrivener, F.H.A. (1894). A Plain Introduction to the Criticism of the New Testament, London: George Bell & Sons, t. 1.
Skeat, T.C. (1999). The Codex Sinaiticus, The Codex Vaticanus and Constantine, “Journal of Theological Studies” 50.
Westcott & Hort (1882), Introduction to the New Testament in the Original Greek. New York Harper & Brothers.

Summary

 The Fifty Bibles of Constantine were fifty Bibles commissioned in 332 by Constantine I and prepared by Eusebius of Caesarea. They were made for the use of the Bishop of Constantinople in the growing number of orthodox churches. It was described by Eusebius in his Life of Constantine and it is our only surviving source about their existence. Little else is known, though there is plenty of speculation. It was speculated by Tischendorf and other 19th century scholars that Codex Sinaiticus and Codex Vaticanus are possible examples of these Bibles. This speculation was rejected by later scholars (Aland, Metzger), because these two codices represent different textual tradition than manuscripts of the Byzantine tradition. It is more possible that they were prepared later by Athanasius of Alexandria, after 340.[15]





  1. ↑ Euzebiusz z Cezarei (2007), s. 228.
  2. ↑ Ibidem.
  3. ↑ Price, (1923), s. 146 f.
  4. ↑ Batiffol (1883-1886), w DB. 1.
  5. ↑ Scrivener. (1894), ss. 118-119.
  6. ↑ Westcott & Hort (1882), s. 74.
  7. ↑ Gregory (1907), s. 345.
  8. ↑ Gardthausen (1913), ss. 124–125.
  9. ↑ Lake (1918), ss. 32-35.
  10. ↑ Schumacher (1922), s. 47.
  11. ↑ Skeat (1999), ss. 583-625.
  12. ↑ Metzger, Ehrman (2005), s. 69.
  13. ↑ Apologia ad Constantium 4.
  14. ↑ W wiekach VI-VIII przechowywany był w Cezarei, od VIII wieku na Synaju.
  15. ↑ Przypis własny Wikiźródeł Pięćdziesiąt Biblii Konstantyna zostały przygotowane przez Euzebiusza z Cezarei w 332 roku na polecenie Konstantyna Wielkiego. Zostały one przygotowane na potrzeby kościołów w Konstantynopolu. Fakt ten został opisany przez Euzebiusza w Życiu Konstantyna, który jest jedynym źródłem w tej kwestii i dlatego stał się przedmiotem spekulacji. Tischendorf oraz inni bibliści oraz paleografowie z XIX wieku spekulowali, że Kodeks Synajski oraz Watykański należały od owych egzemplarzy Biblii. Pogląd ten został odrzucony przez późniejszych uczonych (Aland, Metzger), ponieważ oba rękopisy nie reprezentują bizantyjskiej tradycji tekstualnej. Bardziej jest prawdopodobnym, że rękopisy te zostały przygotowane przez Atanazego z Aleksandrii, po 340 roku.






Udziela się zgody na kopiowanie, dystrybucję i/lub modyfikację tego tekstu na warunkach licencji GNU Free Documentation License w wersji 1.3 lub nowszej, opublikowanej przez Free Software Foundation oraz licencji Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0.
Można zastosować obie licencje lub jedną z nich. Informacje o pochodzeniu tekstu możesz znaleźć w dyskusji tego tekstu.
Źródło: „https://pl.wikisource.org/w/index.php?title=Pięćdziesiąt_Biblii_Konstantyna&oldid=3278268”