Protokół przesłuchania świadka Piotra Fedoriwa
| Protokół przesłuchania świadka Piotra Fedoriwa | |||
| Warszawa, dnia 24 września 1949 r. |
Nazwisko i imię — Fedoriw Piotr, ps. „Dalnycz"
Imiona rodziców — Michał i Teodora
Data i miejsce urodzenia — 20 listopada 1910 r., Krzywe, pow. Brzeżany
Miejsce zamieszkania — bez stałego miejsca zamieszkania
Narodowość — ukraińska
Obywatelstwo — polskie
Wyznanie — grecko-kat.
Zajęcie — bez zajęcia
Wykształcenie — 2 lata studiów prawniczych na U.J.K. we Lwowie
Stan rodzinny — żonaty
Stan majątkowy — nie posiada
Karalność — nie karany
Stosunek do podejrzanego — obcy
Świadom odpowiedzialności za utajenie prawdy lub złożenie fałszywego zeznania, przyrzekam uroczyście, że będę mówić szczerą prawdę, nic nie ukrywając z tego, co mi jest wiadome.
Podpis świadka: Fedoriw Piotr
Pytanie: Podajcie swoje stanowisko w ukraińskim ruchu nacjonalistycznym na terenie państwa polskiego.
Odpowiedź: Ja, Fedoriw Piotr, ps. „Dalnycz", podczas swej konspiracyjnej działalności w ukraińskim ruchu nacjonalistycznym na terenie państwa polskiego od połowy 1945 roku do czasu mego aresztowania, to jest dnia 16 września 1947 r., pełniłem funkcję głównego referenta SB (Służby Bezpieki) na terenie tzw. Zacurzońskiego Kraju i automatycznie byłem członkiem krajowego prowidu (krajowego kierownictwa) OUN (Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów) na terenie tzw. Zacurzońskiego Kraju.
Pytanie: Pokazuję Wam zdjęcie przedstawiające Onyszkiewicza, ps. „Orest". Proszę podać jego udział w ukraińskim ruchu nacjonalistycznym na terenie państwa polskiego.
Odpowiedź: Na pokazanym mi zdjęciu poznaję Mirosława Onyszkiewicza, ps. „Orest". Mirosław Onyszkiewicz, ps. „Orest" — był czynnym członkiem ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego na terenie państwa polskiego i sprawował funkcję głównego „komandira" (komendanta) UPA (Ukraińskiej Powstańczej Armii) na terenie tzw. Zacurzońskiego Kraju od końca 1945 r. do czasu mego aresztowania (bo po tym czasie nie widziałem się z nim) i był jednocześnie członkiem krajowego prowidu OUN w Zacurzońskim Kraju. W skład „krajowego prowidu" OUN Zacurzońskiego Kraju wchodzi:
a) krajowy prowidnyk OUN — Jarosław Staruch, ps. „Stiah"
b) szef SB (Służby Bezpieki), ja, Piotr Fedoriw, ps. „Dalnycz"
c) komandir UPA — Mirosław Onyszkiewicz, ps. „Orest"
d) referent propagandy OUN, ps. „Orian", nazwiska nie znam.
Krajowy prowid OUN był ciałem kierowniczym całego ukraińskiego ruchu nacjonalistycznego w Polsce.
Pytanie: Scharakteryzujcie udział Mirosława Onyszkiewicza — „Oresta" w ukraińskim ruchu nacjonalistycznym, przed objęciem przez niego stanowiska głównego komandira UPA na Zacurzoński Kraj.
Odpowiedź: Przed 1939 r. na łamach prasy było publikowane nazwisko Mirosława Onyszkiewicza i jego brata Jurko w związku z toczącym się przeciw nim procesem za przynależność do nielegalnej organizacji OUN, lecz bliższych danych o działalności Mirosława Onyszkiewicza w ukraińskim ruchu nacjonalistycznym przed 1939 r. nie mogę podać, gdyż ich nie znam. W okresie okupacji niemieckiej Mirosław Onyszkiewicz od 1943 r. był członkiem UPA w obłaści lwowskiej, gdzie sprawował funkcję referenta w referacie organizacyjno-mobilizacyjnym przy głównym komendancie UPA obłaści lwowskiej i występował pod pseudonimem „Orest". Mirosław Onyszkiewicz, ps. „Orest", zajmował się wówczas werbowaniem w terenie Ukraińców do oddziałów UPA, ich przeszkoleniem, a następnie przydzielał zwerbowanych do poszczególnych oddziałów UPA. Funkcję swoją spełniał „Orest" do chwili przejścia frontu w czerwcu 1944 r. Po przejściu frontu w 1944 r. „Orest" został przydzielony na stanowisko wyższego dowódcy — dokładnie nie znam jego ówczesnego stanowiska — UPA w Wijskowej Okruhie nr 2 (wojskowy okręg UPA — lwowski). Na stanowisku tym pozostawał „Orest" do chwili objęcia przez niego stanowiska głównego komandira UPA w Zacurzońskim Kraju, co miało miejsce pod koniec 1945 r. lub w początku 1946 r. Do kwietnia 1945 r. oddziały UPA w Zacurzońskim Kraju podlegały sztabowi KPA Wojskowej Okruhy nr 2, gdzie komendantem był wówczas „Woronyj". W kwietniu 1945 r. został zorganizowany „krajowy prowid OUN — Zacurzońskiego Kraju" i od tej chwili wszystkie oddziały UPA znajdujące się na terytorium państwa polskiego podlegały komandirowi UPA w Zacurzońskim Kraju. Od kwietnia 1945 r. do chwili objęcia funkcji komandira UPA w Zacurzońskim Kraju przez Onyszkiewicza Mirosława, na tym stanowisku nie było nikogo, a funkcję tę sprawował tymczasowo krajowy prowidnyk OUN Jarosław Staruch, ps. „Stiah".
Pytanie: Podajcie genezę, historię Ukraińskiej Powstańczej Armii i jej rolę.
Odpowiedź: W roku 1940 odbyła się konferencja Organizacji Ukraińskich Nacjonalistów w Krakowie, w wyniku której w łonie OUN nastąpił rozłam na grupę OUN — Stefana Bandery, i grupę OUN Andrzeja Melnyka. Tak grupa Bandery, jak grupa Melnyka poszły na całkowitą współpracę z komendą niemieckiego Wehrmachtu, organizując odrębne legiony ukraińskie, które w późniejszym czasie były użyte u boku hitlerowskich Niemiec do walki przeciwko Związkowi Radzieckiemu. Znajdujący się wówczas w Krakowie Ukraiński Centralny Komitet (UCK) został opanowany przez stronników Melnyka. Na czele tego Komitetu stał prof. Kubijowicz. Grupa Melnyka i UCK pozostawały w ścisłym kontakcie z władzami niemieckimi, między innymi z wyższym urzędnikiem rządu tzw. Generalnej Guberni płk. Bizancym. W późniejszym okresie, tj. w 1943 r., we Lwowie przedstawiciele grupy melnykowskiej z Nawrockim — czołowym działaczem Frontu Narodowej Jedności — na czele, zorganizowali SS Division-Galizien, która została użyta do walki przeciwko Związkowi Radzieckiemu. Natomiast druga grupa stronników Bandery jeszcze w 1940 r. zorganizowała na terenie tzw. Generalnej Guberni „legion ukraiński" pod dowództwem Romana Szuchewicza, który był użyty do walki przeciwko Związkowi Radzieckiemu już w pierwszych dniach wojny w 1941 r. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej w 1941 r. grupa banderowska z Jarosławem Stecko na czele utworzyła rząd nacjonalistycznej Ukrainy i proklamowała go 30 czerwca 1941 r., lecz został on przez Niemców rozwiązany, a jego członkowie aresztowani. Po aresztowaniu Bandery kierownictwo OUN objął Łebodź, ps. „Ruboń", i kieruje dotąd jej działalnością. W r. 1943 na polecenie głównego prowidu OUN zostaje zorganizowana wojskowa organizacja pod nazwą UPA (Ukraińska Powstańcza Armia), dowództwo której objął Sawur Kłym. Zorganizowane w tym czasie oddziały UPA podporządkowane są OUN. Z chwilą utworzenia oddziałów UPA Melnyk traci wpływy wśród swoich zwolenników i całe masy członków OUN — Melnyka przechodzą do OUN i UPA Bandery, tak że w 1944 r. we Lwowie istnieje tylko kierownictwo OUN — Melnyka. Jak wyżej podałem, oddziały UPA podporządkowane były OUN i były organem wojskowym tejże organizacji. W czasie okupacji niemieckiej oddziały UPA były użyte do walki z oddziałami partyzantki polskiej i radzieckiej oraz dokonywały napadów na cywilną ludność polską zamieszkałą na tamtejszych terenach, dokonując morderstw i paląc dobytek tej ludności. Po wkroczeniu Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego na tereny Ukrainy w 1944 r. UPA rozpoczęła intensywną walkę z tymi wojskami, urządzając zasadzki na małe oddziały wojskowe, prowadząc akcję dywersyjną i sabotażową na tyłach Armii Radzieckiej i Wojska Polskiego walczących z Niemcami. Po kapitulacji hitlerowskich Niemiec UPA prowadziła zbrojną walkę z Wojskami Polskimi na terenach południowo-wschodniej Polski i Armią Czerwoną na terenie USRR, chcą wywalczyć wolną niezawisłą Ukrainę (Samostijną Ukrainę). W 1945 r. bezpośrednio przed kapitulacją hitlerowskich Niemiec członkowie SS Division-Galizien w dużej większości przeszli do oddziałów UPA kontynuując walkę przeciw ZSRR i Polsce Ludowej. Było kilkanaście wypadków, że w szeregach UPA znajdowali się także niemieccy oficerowie i żołnierze tzw. broni SS (Waffen SS. Na czele wszystkich oddziałów UPA, działających zarówno na terenie USRR, jak Polski, stał Hołownyj Wijskowyj Sztab — HWSz (Główny Wojskowy Sztab UPA). Dowódcą wszystkich oddziałów UPA był „Czuprynka", nazwiska nie znam. „Czuprynka" był jednocześnie członkiem głównego prowidu OUN w USRR jako referent do spraw wojskowych. Szefem Sztabu HWSz był „Szelest" — Sydor, prawdziwe jego nazwisko. Następnie teren Polski i USRR objęte działaniem UPA były podzielone na cztery kraje. W poszczególnych tych krajach oddziały UPA podlegały KWSz, Krajowemu Wojskowemu Sztabowi UPA. Podział na kraje był następujący:
1. Kraj Podolski (obejmujący wszystkie ziemie podolskie). Kto był dowódcą
i szefem sztabu KWSz na terenie tych ziem, nie jest mi wiadome.
2. Kraj Półnpcno-Zachodni (obejmujący ziemie wołyńskie i poleskie pod Ki
jów). Dowódcą. KWSz na tych terenach był „Sawur Kłym", kto szefem sztabu,
nie wiem.
3. Kraj Podkarpacki (obejmujący tereny obwodu lwowskiego i stanisławowskiego oraz ziemie czechosłowackie objęte działaniem UPAJ. Dowódcą KWSz na tych terenach był „Woronyj", a kto szefem sztabu, tego nie wiem.
4. Kraj Zacurzoński (obejmujący tereny południowo-wschodniej Polski). Tu nie było zorganizowanego KWSz. Głównym komandirem UPA na tych terenach był Mirosław Onyszkiewicz, ps. „Orest" — a kto szefem sztabu, dokładnie nie wiem, ale prawdopodobnie „Dubrownyk".
Za czasów okupacji niemieckiej wyżej wymienione kraje w powyższej strukturze nazywały się Wijskowe Okruhy (wojskowe okręgi), ale tylko w podziale administracyjnym UPA. Po wyzwoleniu tych terenów przyjęły takie nazwy, jak wyżej podałem.
Pytanie: W jakich okolicznościach Mirosław Onyszkiewicz został mianowany
głównym komandirem UPA w Zacurzońskim Kraju?
Odpowiedź: Jak mi wiadomo, to na początku 1946 r. przez łącznika z terenów USRR od szefa sztabu oddziałów UPA Sydora — „Szelesta", do krajowego prowidnyka OUN w Zacurzońskim Kraju Jarosława Starucha, ps. „Stiah", przyszła „Sztafeta", w której „Szelest" zawiadamiał „Stiaha", że na stanowisko komandira UPA w Zacurzońskim Kraju został mianowany „Orest", tj. Mirosław Onyszkiewicz. Na jakiej podstawie Mirosław Onyszkiewicz został mianowany, dokładnie nie wiem, ale tak jak mi wiadomo, był zaufanym „Szelesta" i miał za sobą działalność okupacyjną, gdyż zajmował się werbunkiem i tworzeniem oddziałów UPA w obwodzie lwowskim. „Stiah" po otrzymaniu powyższego skontaktował się z „Orestem" i od tego czasu Mirosław Onyszkiewicz, ps. „Orest", pełnił funkcję powyższą i podlegały mu wszystkie oddziały UPA na terenie państwa polskiego.
Pytanie: Podajcie wewnętrzną strukturę UPA w Zacurzońskim Kraju i jej obsadę personalną, zorganizowaną przez Mirosława Onyszkiewicza.
Odpowiedź: Struktura UPA w Zacurzońskim Kraju była następująca: głównym komandirem UPA był Mirosław Onyszkiewicz, ps. „Orest", który był jednocześnie członkiem prowidu OUN w Kraju Zacurzońskim. Główny komandir UPA „Orest" podlegał po linii wojskowej i kadrowej szefowi sztabu oddziałów UPA „Szelestowi", a po linii organizacyjno-politycznej „Stiahowi", prowidnykowi OUN w Zacurzońskim Kraju. Z podanymi osobami „Orest" utrzymywał systematyczną łączność przez swoich łączników przesyłając tą drogą sprawozdania i meldunki z działalności podległych mu oddziałów UPA i tą drogą otrzymywał rozkazy i instrukcje od nich. Kraj Zacurzoński był podzielony na trzy widtyczki (odcinki) wojskowe UPA, które odpowiadały podziałowi na okręgi OUN.
1. Odcinek I — kryptonim „Łemko" (obejmujący tereny pow. krynickiego,
przemyskiego, sanockiego, gorlickiego, brzozowskiego oraz leskiego. Komendan
tem UPA tego odcinka był „Ren"), który podlegał głównemu komandirowi UPA
w Zacurzońskim Kraju „Orestowi".
2. Odcinek II — kryptonim „Bastion" (obejmujący tereny pow. jarosławskiego, część pow. lubaczewskiego i tomaszewskiego), komendantem odcinka II był „Żeleźniak", podległy tak samo „Orestowi".
3. Odcinek III — kryptonim „Danyliw" (obejmujący tereny pow. hrubieszowskiego, biało-podlaskiego i część pow. tomaszewskiego). Komendantem odcinka III był „Berkut" podległy „Orestowi". Każdy odcinek UPA posiadał po kilka sotni (kompanii). Znam kilka sotni w poszczególnych odcinkach, lecz nie wszystkie.
W odcinku I — kryptonim „Łemko" — były następujące sotnie:
1 sotnia pod dowództwem „Hrynia"
2 sotnia pod dowództwem „Stacha"
3 sotnia pod dowództwem „Brodycza"
4 sotnia pod dowództwem „Hromenki"
5 sotnia pod dowództwem „Łastiwki"
6 sotnia pod dowództwem „Kryłacza"
7 sotnia pod dowództwem „Burłaka"
W odcinku II — kryptonim „Bastion" — były mi znane trzy sotnie, a mianowicie :
1 sotnia pod dowództwem „Kałymowicza"
2 sotnia pod dowództwem „Tuczy"
3 sotnia pod dowództwem „Szuma"
W odcinku III — kryptonim „Danyliw" — znałem trzy sotnie, a mianowicie:
1 sotnię pod dowództwem „Dudy"
2 sotnię pod dowództwem „Dawyda"
3 sotnię pod dowództwem „Czauśa"
Struktura dalsza UPA była następująca:
a) Sotnia dzieliła się na czoty (plutony). W skład sotni wchodziły trzy czoty.
b) Czota dzieliła się na roje (drużyny). W skład czoty wchodziły trzy względnie cztery roje.
c) Rój dzielił się na łanki (sekcje — półdrużyny).
W skład roju wchodziły dwa łanki. Łank liczył od 4—6 ludzi.
W UPA były także stopnie wojskowe:
1) Striłeć odpowiadający w WP strzelcowi,
2) Starszy striłeć odpowiadający w WP st. strzelcowi,
3) Wistun odpowiadający w WP kapralowi,
4) St. wistun odpowiadający w WP plutonowemu,
5) Buławnyj odpowiadający w WP sierżantowi,
6) Starszyj buławnyj odpowiadający w WP st. sierżantowi.
Oficerskie:
1) Chorunżyj — odpowiadający w WP podporucznikowi,
2) Porucznyk — odpowiadający w WP porucznikowi,
3) Sotnyk odpowiadający w WP kapitanowi,
4) Major odpowiadający w WP majorowi,
5) Podpułkownyk — odpowiadający w WP podpułkownikowi,
6) pułkownyk odpowiadający w WP pułkownikowi,
1) Generał odpowiadający w WP generałowi.
W każdej sotni i czocie przy dowódcy sotni czy czoty był polityczny wychowawca. Jego zadaniem było wychowywanie upowców w duchu nacjonalistycznym, prowadził on też oszczerczą kampanię propagandową szkalującą ZSRR i Polskę Ludową wśród ludności ukraińskiej. Polityczni wychowawcy oddziałów UPA podlegali swoim dowódcom sotni czy czot, a instrukcję do szkolenia politycznego i akcji propagandowej otrzymywali od komandira UPA Zacurzońskiego Kraju — „Oresta". Ponadto przy czotach był tzw. harczewyj (gospodarczy). Zajmował się on dostarczaniem żywności do oddziałów i magazynowaniem zrabowanych przedmiotów przez oddziały UPA. Ponadto w każdej czocie istniał oddział PŻ (polowej żandarmerii), składający się z 2—3 osób. Zadaniem tego oddziału było ściganie dezerterów oraz wykonywanie wyroków śmierci również na schwytanych żołnierzach WP i funkcjonariuszach UB i MO. Całością oddziałów UPA kierował ko-mandir UPA Zacurzońskiego Kraju i on wydawał rozkazy i instrukcje.
Pytanie: Określcie kompetencje głównego komandira UPA w Zacurzońskim Kraju Mirosława Onyszkiewicza — „Oresta".
Odpowiedź: Główny komandir UPA na Zacurzoński Kraj Mirosław Onyszkiewicz, ps. „Orest", miał prawo wydawania rozkazów i instrukcji, w myśl których podległe mu oddziały UPA działały w terenie. Przez niego były wydawane rozkazy do napadów na oddziały WP, grupy UB i MO, na spółdzielnie i urzędy, na wsie zamieszkałe przez ludność polską i inne, o których będę zeznawał po wyliczeniu jego uprawnień i kompetencji. Wyżej omawiany posiadał prawo awansowania członków UPA, ale do jakiego stopnia, tego dokładnie nie wiem. Poza tym wyżej wymieniony przeprowadzał systematyczną kontrolę oddziałów UPA i instruował osobiście dowódców tych oddziałów dając im wytyczne do dalszej działalności. Miał także prawo dyscyplinarnego karania podwładnych mu upowców i stawiania ich przed Trybunałem Rewolucyjnym.
Pytanie: Scharakteryzujcie działalność oddziałów UPA w Zacurzońskim Kraju pozostających pod dowództwem Mirosława Onyszkiewicza — „Oresta".
Odpowiedź: Działalność oddziałów UPA w Zacurzońskim Kraju działających na podstawie rozkazów dowódcy UPA-SAN Onyszkiewicza przedstawiała się następująco:
a. W dniu 28 marca 1947 r. w okolicy Baligrodu sotnia „Hrynia" względnie
„Stacha" dokonała napadu na szosie prowadzącej z Baligrodu do Cisny na oddział WP, w którym to przebywał śp. gen. broni Świerczewski. Na szosie tej była urządzona zasadzka na oddziały WP, które tamtędy miały przechodzić. Gdy oddział WP, w którym znajdował się% śp. gen. broni Świerczewski, zbliżył się na miejsce zasadzki, ukryty oddział UPA otworzył ogień i wywiązała się walka, w trakcie której zginął gen. broni Świerczewski. Kto wydał rozkaz zorganizowania zasadzki,
nie jest mi wiadome, ale miała to być akcja odwetowa za wysadzony bunkier przez WP w Beskidach. Mirosław Onyszkiewicz — „Orest", jest współwinny śmierci
gen Świerczewskiego, gdyż on wydawał rozkazy podległym sobie oddziałom UPA
do napadów na oddziały WP w terenie.
b. Oddziały UPA w myśl rozkazów komandira UPA w Zacurzońskim Kraju,
dokonywały akcji sabotażowo-dywersyjnych w terenie przez podpalanie lasów,
niszczenie mostów, dróg kolejowych i szos, palenie wsi zamieszkałych przez ludność polską i zbóż znajdujących się w stodołach bądź w stogach. Szczególnego rozmiaru nabrała akcja sabotażowo-dywersyjna w okresie odbywającej się akcji przesiedleńczej ludności ukraińskiej do USRR i na Ziemie Zachodnie. Wtedy były wydawane przez komandira UPA „Oresta" rozkazy stosowania najostrzejszych środków celem sparaliżowania akcji przesiedleńczej.
c. Schwytanych żołnierzy WP oraz funkcjonariuszy UB i MO oddziały UPA badały, a następnie likwidowały bądź odbierały im broń i rozmundurowywały, puszczając ich w bieliźnie.
d. W czasie akcji przesiedleńczej oddziały UPA w myśl instrukcji „Oresta" paliły wsie zamieszkane przez ludność polską i mordowały ich mieszkańców.
e. Oddziały UPA dokonywały także systematycznych napadów w myśl rozkazów
„Oresta" na spółdzielnie w terenie i urzędy polskie, rabując dobytek.
f. Oddziały UPA przedsiębrały akcje odwetowe, a mianowicie napady na posterunki MO i ORMO w terenie, gdzie dokonywały morderstw i rabunku mienia.
g. Jak już poprzednio podałem, polityczni wychowawcy oddziałów UPA w myśl
instrukcji „Oresta" prowadzili oszczerczą kampanię propagandową skierowaną
przeciwko ZSRR, Polsce i CSR bądź to przez wygłaszanie referatów dla ludności ukraińskiej, bądź przez kolportaż nielegalnej literatury nacjonalistycznej w terenie.
h. Z większych akcji rabunkowo-terrorystycznych są mi znane następujące akcje dokonane przez podległe „Orestowi" oddziały UPA. W końcu maja 1946 r. oddziały UPA wspólnie z nielegalną organizacją WIN (Wolność i Niezawisłość), z którą uprzednio zawarto umowę, dokonały napadu zbrojnego na miasto Hrubieszów, podczas którego wysadzono w powietrze dom ze znajdującymi się wewnątrz żołnierzami Armii Radzieckiej, zwolniono z więzienia więźniów i dokonano napadu na budynek PUBP w Hrubieszowie. Dokładna ilość ofiar tego napadu nie jest mi znana, lecz było dużo zabitych i rannych. Mirosław Onyszkiewicz — „Orest", jest współwinnym tego napadu, gdyż oddziały UPA działały w myśl jego rozkazów. W początkach 1946 r. oddziały UPA dokonały zbrojnego napadu na strażników Wojsk Ochrony Pogranicza, gdzie zdemolowały budynek i zamordowały kilku wopistów. Po tym zbrojnym napadzie „Stiah" wręczył mi dużą ilość materiałów i dokumentów wojskowych, na podstawie których opracowałem referat szkoleniowy dla podległych sobie placówek SB na 70 kartkach maszynopisu, pt. „Polskie Pograniczne Wojska NKWD albo Wojsko Ochrony Pogranicza", który służył do szkolenia SB, gdyż zawierał strukturę WOP, materiały o informacji WOP i inne dane, których nie pamiętam.
i. Łupy zrabowane przez oddziały UPA w czasie dokonywanych napadów przekazywane były prowidnykom gospodarczym OUN w okręgach i rejonach, a ci odpowiednio je ukrywali w bunkrach; potem przeznaczano je na cele organizacyjne. To samo czyniono ze zrabowanymi pieniędzmi.
j. Ogólnej liczby członków UPA na terenie państwa polskiego nie znam dokładnie, ale było ich kilka tysięcy. Uzbrojenie zdobywano na oddziałach Armii Czerwonej i Wojska Polskiego. Tak samo zdobywano umundurowanie.
Pytanie: Scharakteryzujcie współpracę głównego Komandira UPA Mirosława Onyszkiewicza — „Oresta" z wami jako szefem służby Bezpieki z uwzględnieniem waszych kontaktów.
Odpowiedź: Ścisła współpraca między UPA i SB istniała w terenie. Nadrejonowi względnie rejonowi referenci SB utrzymywali stały kontakt z dowódcami sotni i czot UPA. W okresie akcji przesiedleńczej współpraca ta nabrała większych rozmiarów, gdyż wtedy wraz z oddziałami UPA bojówki SB dokonywały akcji zbrojnych i razem wspólnie UPA i SB przeprowadzały akcję dywersyjno-sabotażową w celu sparaliżowania akcji przesiedleńczej, stosując metody takie same jak UPA. Bojówki SB składały się z 10—15 osób i taka bojówka istniała w każdym rejonie. W I okręgu było siedem rejonów, każdy miał bojówkę SB, w II okręgu było pięć rejonów z bojówkami SB i w III okręgu były 3 rejony z bojówkami SB. Celem współpracy UPA i SB było prowadzenie walki przeciwko ZSRR i Polsce; obie te organizacje miały jedno zgrupowanie w OUN, której wojskową organizacją była UPA, natomiast SB sprawowała funkcję służby bezpieczeństwa OUN. Ponadto oddziały UPA przekazywały SB w terenie schwytanych żołnierzy WP i funkcjonariuszy UB i MO oraz innych działaczy, z którymi SB prowadziła śledztwo w celu zdobywania potrzebnych informacji, a następnie albo likwidowała schwytanego, albo wypuszczała. Ja sam osobiście kontaktowałem się z Mirosławem Onyszkiewiczem — „Orestem" kilkakrotnie. Po raz pierwszy skontaktowałem się z „Orestem" w czerwcu 1945 r. w lesie koło Monasterza, pow. Lubaczów. Na spotkanie to poszedłem wraz ze „Stiahem".
„Orest" pełnił w tym czasie funkcję wyższego dowódcy w WO II Wojskowego Okręgu Lwowskiego, ze „Stiahem" omawiał wtedy sprawę przekazania mienia wojskowego z WO II do Zacurzońskiego Kraju, gdyż właśnie wówczas organizowano Zacurzoński Kraj. „Stiah" polecił mi wówczas zająć się odbiorem tego mienia i przez „Oresta" zostałem skontaktowany z Michałem Zabłockim — „Joryczem", komendantem żywnościowym WO II na kolonii między Ulhówkiem a Rzeczycą. W okresie od czerwca do września 1945 r. przyjmowałem te magazyny z żywnością i odzieżą od „Jorycza" i przekazałem rejonowemu prowidnykowi OUN V rejonu (część pow. lubaczowskiego i tomaszowskiego) „Zarubie" do zmagazynowania w bunkrach. W tym to okresie kilkakrotnie kontaktowałem się z „Orestem" na kolonii u Stefana Kucharczuka pod Ulhówkiem, gdzie prowadziliśmy rozmowy związane z przejęciem tego mienia. Następne spotkanie z „Orestem" miałem w styczniu 1946 r. we wsi Górniki koło Huty Lubyckiej, pow. Tomaszów Lubelski, gdzie byłem wraz ze „Stiahem". Na tym to spotkaniu „Stiah" oznajmił „Orestowi", że został mianowany komandirem UPA w Zacurzońskim Kraju i otrzymał polecenie objęcia dowództwa i zorganizowania należycie oddziałów UPA. Uzgodnili wówczas termin przeprowadzenia inspekcji celem skontrolowania oddziałów UPA w terenie. Ponownie byłem wraz ze „Stiahem" na spotkaniu z „Orestem" w czerwcu 1946 r., które odbyło się w lesie koło wsi Monasterze, pow. Lubaczów. Na tym spotkaniu odbyła się odprawa, na której uzgodniliśmy, jak prowadzić akcję dywersyjno-sabotażową w celu sparaliżowania akcji przesiedleńczej ludności ukraińskiej. Szczegółów tej odprawy nie przypominam sobie, ale wg uzgodnionych tam form wydane zostały rozkazy oddziałowi UPA i bojówkom, o czym już zeznawałem. W lutym 1947 r. będąc u „Stiaha" w bunkrze udałem się wraz z nim na spotkanie z Onyszkiewiczem — „Orestem", które odbyło się we wsi Kniozie w bunkrze prowidnyka OUN „Zaruby". Na tym spotkaniu omówiliśmy sprawę wydania przez „Oresta" rozkazu podległym sobie oddziałom UPA, aby wydzielały ochronę dla przybywających łączników, oraz inne sprawy organizacyjne, których nie pamiętam. W początkach września 1947 r. w bunkrze „Oresta" w lesie koło wsi Rzeplin, pow. Tomaszów Lubelski, spotkałem się z „Orestem", gdyż szukałem przez niego kontaktu ze „Stiahem". „Orest" nie podał mi tego kontaktu, bo go nie posiadał, natomiast omówiliśmy sprawy organizacyjne. Między innymi „Orest" mówił mi, że przeprowadza demobilizację oddziałów UPA i przerzuca niektóre z nich na teren USRR, co już częściowo uczynił przerzucając sotnię „Czausa". Mówił również, że polecił „Czausowi" przed odejściem do USRR spalić wieś Rzeczycę, co ten ostatni wykonał i odszedł z sotnią do USRR celem kontynuowania walki przeciwko ZSRR. „Orest" następnie zapytał mnie, jakie są dalsze instrukcje co do działalności OUN na terenach południowo-wschodniej Polski, na co mu odpowiedziałem, że takie jak w czasie odprawy były uzgodnione w 1946 r. ze „Stiahem". Uzgodniliśmy wówczas z „Orestem", że część oddziałów UPA wyśle on do USRR, część mniej zdekonspirowanych na tereny Ziem Odzyskanych do swoich rodzin i znajomych, a na terenach wschodnich będących w zasięgu działalności UPA należy pozostawić ośrodki propagandowe, dobrze zakonspirowane i nieliczne grupy bojowe. Ośrodki te winny składać się z pewnego elementu OUN i zadaniem ich musiało być prowadzenie antydemokratycznej propagandy. Umówiliśmy się, że w dniu 16 września spotkamy się w bunkrze „Karmeluka" w Rzeczycy i pójdziemy do „Stiaha", by uzgodnić z nim plan działalności przerzuconych członków UPA na teren Ziem Odzyskanych. W bunkrze u „Oresta" przebywałem 10 dni. W tym to czasie do tegoż bunkra przyszli prowidnyk III okręgu OUN „Pryrwa" i komandir UPA III okręgu „Berkut", którym wraz z „Orestem" poleciłem, jak wyżej podałem, pozostać na tych terenach dla zorganizowania ośrodków propagandowych i grup bojowych, a resztę członków przesłać na teren USRR i Ziem Odzyskanych. Za dwa dni przez „Oresta" skontaktowałem się z referentem III okręgu SB „Zenonem", polecając mu, aby tak samo uczynił z bojówkami SB i referentami SB, i poleciłem mu wejść w porozumienie z „Pryrwą" i „Berkutem", by wraz z nimi zorganizował ośrodki propagandowe na terenach III okręgu i grupy bojowe dla prowadzenia dalszej, zakonspirowanej i oszczerczej kampanii antydemokratycznej. W dniu 11 względnie 12 września 1947 r. udałem się do bunkra „Karmeluka" w Rzeczycy, gdzie miałem dnia 16 września 1947 r. spotkać się z „Orestem" i mieliśmy pójść do „Stiaha", lecz do tego spotkania nie doszło, bo ja w tym bunkrze w dniu 16 września 1947 r. zostałem aresztowany.
Na tym protokół przesłuchania świadka zakończono, który po uprzednim przeczytaniu jako zgodny z moimi zeznaniami własnoręcznie podpisuję.
Przesłuchał:
podpis nieczytelny
Zeznał:
Fedoriw Piotr
Archiwum Naczelne Prokuratury Wojskowej. Akta sprawy przeciwko Onyszkiewiczowi.
