Słownik etymologiczny języka polskiego/Piwo
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
Piwo. Narody uprawiające zboże z niego przyrządzają i napój odurzający, piwo; jedyny świat klasyczny pozbył się piwa dla wina. Jakie było pierwotne piwo, poucza Laskowski r. 1568 o Żmudzi: w naczyniach z kory warzą zboże, wrzucając do wody rozpalone kamienie, dodają drożdży, i co dziś uwarzą, jutro spijają. Mowa tu chyba o piwie domowem, ałus (prasłowo; cerk. oł i ołowina, dziś tylko u Słowieńców znane: (w)ol, ‘piwo’, wolar, ‘piwowar’; nie pożyczka z niem., nord. ol, ‘piwo’, ‘biesiada’, ang. ale, lecz z niem spólne, jeden z tych nielicznych wyrazów celtycko-niemiecko-słowiańskich, dowodzących wędrówki czy spólnoty nazw i rzeczy na Północy Europy, jak jabłko, łuda, t. j. ‘ołów’, i i.); dzisiejsza Łotwa podobnie w drewnianych naczyniach piwo swoje warzy. Piwo było u Słowian, jak u Niemców, napojem powszechnym, od pi-cia przezwanym (w Grecji wiedziano coś o podobnem znaczeniu słowa pi-non, nie wiemy jednak, od którego narodu), gdy niem. Bier zagadkowe. Postęp był dwojaki. Najpierw Celtowie przyprawiali starannie zboże (pierwotnie nalewano wprost na ziarno wodę), wyrabiając z niego młóto - słód i umożliwiając przez to o wiele skuteczniejszy wywar; od Celtów przez Niemców doszło Słowian młóto, ale zastąpili je własnym wyrazem: słód; na Celtów wskazuje też i braha i brzeczka, których z słowiańszczyzny nie wytłumaczymy; ależ nie nad dolnym Dunajem wymieniano te nazwy. Drugi postęp zawdzięcza się Słowianom: dla smaku dodawano wszelakie gorzczyzny, np. poraj (‘bagno’, ‘ledum palustre’), do piwa; oni dopiero chmiel wprowadzili, zawdzięczając go swym wschodnim sąsiadom (p. chmiel). Pierwotne więc napoje były miód i piwo, słodzone najpierw miodem. Od 13. wieku wydoskonaliło się browarnictwo pod wpływem niemieckim, o czem świadczą pożyczki słowne: browar, ozdownia, mielcuch; słynne były piwa śląskie, szczególniej świdnickie; z niemi krakowskie (dwuraźne, dubelt) zawodniczyły, na Mazowszu wareckie słynęły. Piwo, nie wino, było napojem narodowym i świadczą o niem jeszcze w 17. w. wiersze (Potockiego i innych; por. i Jana Kochanowskiego); są też liczne nazwy dla ‘złego piwska’, np. żybura; »ciepłe piwo«, o ‘niedołędze’. Wiechę wywieszano na piwiarni, krzyż na miodowni, wieniec na winiarni. Litwa nie ma dla piwa własnej nazwy, jeśli pominiemy je ałus, rzeczony od ‘gorzkości’ (skąd i nazwa ałun pochodzi), co raczej ruski »kwas« przypomina.
Zobacz też: hasło „piwo” w tym słowniku.