Słownik etymologiczny języka polskiego/cesarz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
cesarz, cesarski, cesarstwo, pożyczka z 4.—5. wieku (jak wtórna przemiana gardłowej k- w c- dowodzi), z goc. kaisar, z łac. Caesar, wymawianego jeszcze kaisar; wedle innych rzeczowników przybrało formę na -arz; dwugłos ai, jak zawsze, w ě przeszedł. Obok cesarza powstało na Rusi skrócone, jak stale w tytulaturach bywa, csar, car, pierwotnie nazwa chanów tatarskich, co wielki książe moskiewski 1547 r. sobie przywłaszczył, jakoby nad hordą tatarską panował, a dopiero Piotr W. na impierator odmienił; u nas dawniej carz (zawsze w 16. wieku tak), później car (czy według ruskiej wymowy, czy za przykładem ogar z ogarz i pod.); cesarzewic(z) i carewicz. Dawne caryna, ‘pastwisko’ (w aktach 15. i 16. wieku z ziem ruskich), poszło z mowy pasterzy wołoskich, i nie z cara, lecz z łac. terra. Carogród, ‘gród basileusa’, później Stambuł z greck. is tan polin, ‘do miasta’, a dawniej Konstantynopol i Bizancjum (nazwa tracka).
