Słownik etymologiczny języka polskiego/guz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik etymologiczny języka polskiego |
| Wydawca | Krakowska Spółka Wydawnicza |
| Data wyd. | 1927 |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Indeks stron | |
 Artykuł w Wikipedii
| |
 Strona w Wikisłowniku
| |
guz, guzik, guzikarz, guzikowy, guzeł, guzica, guzowaty, zaguzować (wymawiają z dz zamiast z: zagudzować). Jeden z licznych okazów oboczności ą i u; Bułgarzy (i nasz dawny język) mają niemal wyłącznie ą: gŭz, ‘zadek’, trŭsigŭzica, ‘trzęsidupka’ (rus. trjasoguzka), dla ‘pliszki’; w słowień. goza i guza, ‘zadek’. U nas w tem samem znaczeniu guzica, guziczka (‘lędźwica u kokoszki’, Mączyński 1564 r.), na Rusi (a od niej u nas w 17. w. u Paska, Potockiego i i.) huzica, huzno, rus. guzno; małorus. huzyća, huzno, bojahuz, stąd nasze bojahus; rus. kurguzyj, ‘z krótkim ogonem’. U nas dziś guz o ‘narośli’, (»guz na czole«, »oberwał guza«, »szukać guza«), a guzik wyłącznie o ‘zapinaniu’ (dawny knaflik). Ale guz nietylko z gązem (dawne gęzica, gąz), lecz i z kusym, kęsym, oboczny, a więc guzy tyle co kusy (kęsy): »daleko guzy (‘kusy’, pies) od zająca«, a guzdrać się, guzdrała, »pani guzdralska«,o ‘powolnych ludziach’ (por. rus. guzat’, serb. ogużati, ‘marudzić’) zajęło miejsce dawnego kustrać się (jak kustrzyca to samo co guzica). W lit. gu(n)żys, ‘kość w kłębie’, ‘głowa kapusty’, ‘grdyka’, ‘gardziołek’, stąd nazwa ‘bociana’, gużas; gużoti, ‘skurczyć się’, gu(n)żeti, ‘siedzieć skurczywszy się’ (w gnieździć, pod skrzydłami), gużyne, ‘zbiór młodzieży’, guszta, ‘gniazdo’; u bywa krótkie i długie. Guz u nas od 1500 r. niemal wyłączne; tak samo u wszystkich Słowian, guz, guzo, guzno (obok śladów gąz).
