Słownik rzeczy starożytnych/Cekauz
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik rzeczy starożytnych |
| Wydawca | Gebethner i Wolff |
| Data wyd. | 1896 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały słownik |
| Indeks stron | |
Cekauz (z niemieckiego Zeughaus), budynek przeznaczony na skład wszelkich rynsztunków wojennych. Każde miasto warowne i w większych miastach każdy cech, każdy zamek królewski czy prywatny, miały swoje zbrojownie i składy przyborów wojennych, bądź w oddzielnym budynku, bądź w baszcie na to przeznaczonej. Cekauzy takie w różnych punktach kraju budował Władysław Jagiełło, a po nim wszyscy jego następcy. W Krakowie jeden był zbudowany przez Olbrachta w r. 1499, a drugi przez Zygmunta Starego w r. 1533. Za Władysława IV tyle budowano cekauzów, że sejmy przychodziły królowi z pomocą, przeznaczając podatek z kwarty podwojonej na artyleryę i cekauzy. Tak za Jana Kazimierza jak na początku wieku XVIII prawie wszystkie cekauzy polskie zostały zrabowane przez Karola XII. Wyraz arsenał nie był używany przez dawnych Polaków, napotykamy go dopiero w wieku XVIII. Za Stanisława Augusta rozróżniano cekauzy od arsenałów. Cekauzem nazywano skład wszelkich sprzętów, ubiorów wojennych i ręcznej broni, arsenałem zaś skład armat, machin i amunicyi artyleryjskiej. Cekauz warszawski zostawał pod władzą generała artyleryi koronnej. Sejm czteroletni dał mu etat na dwóch obercajgwartów, dwóch cajgwartów i czterech pisarzy cekauzowych. Po r. 1815, urządzono główny arsenał broni przy ulicy Długiej w Warszawie. Zachowano w nim zabytki pamiątkowe, np. lance szwadronu ułanów Kozietulskiego, zdobywców wąwozu Somo-Sierra w Hiszpanii. Broń w wielkich salach ułożona była w pięknym i ozdobnym ładzie. Malarz Piwarski wydał (r. 1829) piękne album, przedstawiające gmach arsenału i wszystkie sale pysznie przystrojone bronią sieczną i palną.
