Słownik rzeczy starożytnych/Rzeki
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Słownik rzeczy starożytnych |
| Wydawca | Gebethner i Wolff |
| Data wyd. | 1896 |
| Druk | W. L. Anczyc i Spółka |
| Miejsce wyd. | Kraków |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały słownik |
| Indeks stron | |
Rzeki (prawa o użyciu wód). Rzeki dzieliły się w prawie polskiem na spławne (navigabiles) i niespławne. Pierwsze były publiczne czyli królewskie, (flumina nostra regia), wymienione w Voluminach i te winny były być wolne dla wszystkich do żeglugi. Wszelkie tamy, jazy, młyny, znieść kazano. Konstytucya z r. 1597 określa rzeki spławne, że są publiczne i do pożytku i do używania wszystkim należą. Zdaje się, że w rzekach tych wolno było łowić ryby tym, których własność do brzegów przytykała, a sejm z r. 1496 określił, że tylko sieciami łowić wolno. Sejm zaś z r. 1507 postanowił, że naprzeciw swoich gruntów można korzystać z rybołowstwa na całej szerokości rzeki. Rzeki niespławne zwano rzekami dziedzicznemi; takie o ile między dwoma dziedzinami płynęły, stanowiły przyrodzoną ich granicę, a łowienie ryb każdemu z właścicieli było wolne. Gdyby właściciel jednego brzegu przyczynił się do utworzenia nowego koryta i biegu wody, to Statut litewski nakazywał nowy bieg wody znieść i dawny przywrócić. Najdokładniejsze prawo o użyciu wód było Mazowieckie i jako posiłkowe w innych prowincyach nieraz służyło. O „jazach“ na Wiśle (płoty poprzeczne z otworami na więcierze i żaki) jest już wzmianka w r. 1289, o niewodzie jako wielkiej sieci, w r. 1251 i 1261. Po Kazimierzu Wielkim Jagiellonowie rozwijali usilnie uporządkowanie spławu na rzekach polskich. R. 1447 stanęła konstytucya, ponawiająca rozporządzenie Kazimierza W. co do rzek i uznająca, że były portowe czyli otwarte dla wszystkich: Wisła, Dniepr, Styr, Narew, Warta, Dunajec, Wisłoka, Bug, Wieprz, San, Tyśmienica, Nida i Prosna. W roku 1496 przydano do nich Drwęcę, Brdę i Noteć. Prawo zabroniło budowania na nich młynów, jazów, pobierania myta, pod bardzo surowemi karami. Konstytucya z r. 1613 nadała każdemu wolność doświadczania spławności rzek innych i urządzania żeglugi, gdzie jej pierwej nie było.
