Silva rerum/XXIV
| <<< Dane tekstu >>> | |
| Autor | |
| Tytuł | Silva rerum |
| Redaktor | Stanisław Krzyżanowski |
| Wydawca | Wydawnictwo Równianki |
| Data wyd. | 1864 |
| Druk | P. Francow |
| Miejsce wyd. | Odessa |
| Źródło | Skany na Commons |
| Inne | Cały tekst |
| Indeks stron | |
Na potomne czasy tu się pro memoria wyraża, iż roku 1791 Rzeczpospolita przez sejm generalny w Warszawie die 3 maja tegoż roku uformowała konstytuciją, przez którą przyznawała sukcessiję tronu na potomne czasy domowi saskiemu; z czego prawie cała Rzplita była kontenta i wszyscy panowie i senatorowie, a stan rycerski zaprzysiągł, żeby do ostatniéj kropelki krwi, majątkiem i życiem tę bronić konstytucję. Lecz I. W. Stanisław Szczęsny Potocki jenerał artylerji koronnej dziedzic tego miasta zniosłszy się z niektórymi tej przeciwnemi konstytucji udał się do Najjaśniejszéj Imperatorowej całéj Rossji prosić o pomoc dla skasowania tejże konstytucji i przywrócenia w Polszcze dawnego rządu. Najjaśniéjsza Imperatorowa Katarzyna II jako już była gwarantką téj Rzplitéj chętnie przyrzekła dać pomoc I. W. Ienerałowi Potockiemu do uskutecznienia tych zbawiennych zamiarów. Iakoż wkrótce I. W. Stanisław Potocki wkroczył do Polski z ogromném Najjaśniéjszej Imperatorowej wojskiem i dnia 10 maja roku 1792 w Targowicy w swoich dobrach uczynił Targowicką konfederaciję, która szczęśliwie dość się zaczęła, lecz miała wiele malkontentów; gdyż do téj konfederacji Targowickiéj powiększéj części obywatele łączyć się nie chcieli; wojsko polskie przy królu i konstytucji stojące mocno oparło się wojskom Najjaśniejszéj Imperatorowéj, lecz potém pomiarkowawszy, że tak wielkiéj sile i potencji oprzeć się nie zdołają, broń złożyli, zaprzysięgli i do konfederacji Targowickiéj akces uczynili. Generalność téj konfederacji miejsce sobie obrała i stolicę swoją założyła w Grodnie mieście litewskim, gdzie czynności swoje w ciągu kilku miesięcy exekwowała, jednakże między magnatami i primae classis panami, wielkie poróżnienia, niechęci i niezgody z powodu téj konfederacji i konstytucji 3 dnia maja anno 1791 nie ustawały, żadnéj między niemi jedności nie było. Oto, słowem mówiąc, rozdwojeni byli na dwie części, jedni trzymali z Moskwą, drudzy z Prusakiem i tak sami przyspieszali zgubę swojéj Ojczyzny. Najjaśniéjsza Imperatorowa, jako gwarantka mocno pracowała, ażeby tych panów pogodzić, lecz nie mogąc nic wskórać, zniosłszy się z sąsiadującemi potencjami i nie widząc inszego sposobu ich pojednania zabrała kilka województw pod swoje panowanie, mając oraz dawne do tych krain pretensije. Podobnie uczynił i król Pruski, który kilkanaście województw do swego państwa przyłączył. I tak to się sprawdziło co Chrystus Pan w ewangelii s. powiedział: „divisum in se regnum quo modo stabit“ i owszem i to się aż nadto sprawdziło, co niegdyś ktoś powiedział: inter duos litigantes tertius gaudet[1]. Król tedy Pruski ultimis februarii 1793 anno przez deklaraciją ogłosił panowanie swoje nad temi województwami od swojéj granicy; a Najjaśniéjsza Imperatorowa a prima aprilis tegoż roku 1793 przez publiczną swoją deklaraciję ogłosiła swoje panowanie nad témi województwami z jéj państwem graniczącémi, przyłączywszy do swego kraju województwa Kijowskie, Bracławskie, Podolskie i Wołyńskie. Dopiero panowie szlachta pomiarkowali, że ich samych kłótnie i niezgody, były okazją ich zguby. Uspokoili się tandem ale po niewczasie: non cognitur bonum nisi amissum[2]. Na tym tedy fundamencie po całym tym zabranym kraju obywatele, szlachta, panowie, księża, poddaństwo a prima aprilis 1793 Najjaśniejszéj Imperatorowéj na wierność i posłuszeństwo przysięgać zaczęli, i w osobie I. W. Ienerała Kreczetnika Najjaśniejszéj Monarchini homagium obywatelstwo oddawało; my tu księża z parafianami i z tutejszymi obywatelami, w tutejszym parafialnym kościele na wierność Najjaśniejszéj Imperatorowéj die 23 aprilis 1793 przysięgę wykonaliśmy i zostaliśmy obywatelami rossijskiemi: tak się konfederacija Targowicka zakończyła. I. W. Ienerał Potocki jako Marszałek koronny konfederacij Targowickiéj w tym czasie był wokowany do Petersburga, który z Petersburga powróci lub nie, czas pokaże, et haec sufficiant pro futura memoria.
I. W. Ienerał nasz więcéj do kraju swego nie wrócił, lecz oddawszy wszystkie rządy saméj Ienerałowéj naszéj żonie swojéj, sam z Petersburga wyjechał za granicę: czyli więcéj powróci do Polski lub nie czas okaże die 20 septembris 1793 anno. Die 20 aprilis 1795 anno powrócił do dóbr swoich i teraz tu zostaje, ale niewiem do którego czasu.
