Strona:Aleksander Czolowski. Wysoki zamek (1910).djvu/60

 Projektowana restauracya, w ramach zakreślonych, nie doszła niestety do skutku. Z powodu równoczesnej odbudowy spalonego Niskiego Zamku, potrzebnego starostom na mieszkanie i na pomieszczenie kancelaryi sądów ziemskich i grodzkich, co kosztowało do 1574 r. 6572 zł., brakło Mikołajowi Herburtowi funduszów na Wysoki Zamek. Ograniczył się więc na tem, że kazał w nim wykonać niezbędne roboty konserwacyjne, za które, jak świadczą zachowane rachunki, wydał do 1571 r. 376 zł.
 Gdy po śmierci ostatniego z Jagiellonów, Zygmunta Augusta (1572), pierwsze bezkrólewie różne obudziło obawy, starosta na życzenia szlachty województwa ruskiego i podolskiego powiększył (w lipcu 1572) załogę zamkową o 81 ludzi zaciężnej piechoty pod 9 dziesiętnikami, o 2 puszkarzy i trzymał ich tu przez 9 miesięcy. Żołd ich przez ten czas, ubranie z sukna zielonego i czerwonego, a wreszcie wikt w czasie morowego powietrza również znaczny pociągnął wydatek, bo 2002 złotych.
 Usprawiedliwiał się starosta, że wyłożywszy takie kwoty nie mógł rozpocząć „wielkiej restauracyi zamku przez starość upadającego“. Na żądanie jego król Henryk Walezy zesłał w r. 1574 nową komisyę, aby zbadała dotychczasowe wydatki starosty i raz jeszcze obliczyła koszta tej „wielkiej restauracyi“ Wysokiego Zamku, a zarazem oznaczyła, ile na nią powinien dać starosta z swoich dochodów, a ile skarb koronny.
 Komisya, złożona z Sebastyana Żórawińskiego, Stanisława Krasickiego, Jana Białoskórskiego i Jana Tomasza Drohojowskiego, zbadała dokładnie i wykazała, że starosta na odbudowę Niskiego Zamku, na konserwacyę Wysokiego i na jego załogę wydał rzeczywiście 9011 złotych^[1]. O ile z drugiego wywiązała się polecenia — nie wiadomo, to pewna atoli, że mimo opinii tej komisyi „wielka restauracya“ nierychło jeszcze doszła do skutku.

 Jak dotąd, tak i nadal starostowie ograniczali się na tem, że co roku kazali wykonywać tylko najważniejsze roboty konserwacyjne, używając do nich więźniów zamkowych. Roboty te wzmagały się w czasach grożącego niebezpieczeństwa, jak n. p. w r. 1575 i 1586, gdy hordy tatarskie uderzyły na Ruś, w r. 1587 w czasie drugiego bez-

1. Inventarius aedificiorum arcis inferioris et superioris Leopoliensis anni 1574. Oryginał w Archiwum m.