Strona:Życie płciowe i jego znaczenie.djvu/084

z samką przez czas dłuższy. Związek to duchowy, którego ogniwo leży nie w samolubnej rozkoszy lecz raczej w poświęceniu, łączącem oboje pomiędzy sobą i również z potomstwem. Samiczka jako matka dźwiga osobliwe trudy — zwijanie gniazda, wysiadywanie i karmienie młodych; samczyk staje po jej stronie jako obrońca, pomocnik, towarzysz. Spełnianie wspólnych obowiązków z miłości wyrabia wierność, często trwającą nie tylko przez jeden okres wylągowy, lecz nawet przez całe życie. Z ciasnych granic instynktu, ptaki występują do działalności świadomej w chowaniu młodych, uczeniu latać, szukać pokarmu lub łapać zdobycz, uciekać przed niebezpieczeństwem.
 Dalej, całkiem niezależnie od popędu płciowego i samozachowawczego, przejawiają się duchowe stosunki poświęcenia dla innych, w postaci przyjaźni, gotowości do posługi, (np. przez karmienie obcych młodych), wdzięczność, współczucie (wołanie ostrzegające o niebezpieczeństwie), śmiałość, chęć poświęcenia się i t. p., jakich życiorysy ptaków przedstawiają niezliczone przykłady. Wszystkie te zabiegi biorą jednak początek z popędu płciowego, a łączącego żyjące stworzenia najprzód cieleśnie a potem coraz trwalej i mocniej duchowo.
 W zwierzętach ssących cielesny rozwój narządów rodnych już jest u kresu. Tu nie przybywa już objawów nowych, jak chyba to, że niekiedy narządy te uwydatniają się bardziej, odpowiednio do zdarzającej się szczególnej budowy ciała żeńskiego. Za to drugorzędne odznaki płciowe, szerzące się po całem ciele, w ogóle występują silniej. Główny postęp wykazuje się we względzie duchowym, mianowicie co do wyboru samicy, coraz bardziej świadomie i dobrowolnie. Zamiast po-