nazwiskiem i odszukałem dwa jego listy, przechowane rękopiśmiennie. Poszukiwania dalsze uwieńczył skutek dość pomyślny: odnalazł się jeden poemat, który mieli w rękach Załuski i Janocki; zebrało się materyału archiwalnego przynajmniej tyle, że z niego wysnuć można krótki rys życia humanisty i lekarza.
Polem jego zabiegów młodzieńczych i późniejszej pracy była Wielkopolska; do niej też i jej dostojników odnosi się treść przeważnej części jego wierszy — tych wszystkich, które dotychczas odnaleźć zdołałem. Może więc rzecz niniejsza dorzuci kilka drobnych szczegółów do obrazu kultury i historyi rozwoju umysłowości w tej dzielnicy, która w pierwszej połowie wieku szesnastego w wyższej mierze, aniżeli później, poddawała się prądom współczesnym, a piśmiennictwu polskiemu dostarczyła wówczas dwóch wybitnych poetów: Andrzeja Krzyckiego i Klemensa Janickiego.
Stanisław Niger Chrościeski (Chroscesius), pochodził z rodziny niezamożnej, choć szlacheckiej, herbu Łabędź[1]. Urodził się w Ciechanowie na Mazowszu, z ojca Jana[2] i był mniej więcej rówieśnikiem Klemensa Janickiego; ten ujrzał światło dzienne w r. 1517; datę urodzenia Nigra umieścić możemy w przybliżeniu między rokiem 1515 a 1520[3]. Los zrządził, że Niger i Janicki, chociaż na świat przyszli w tak odległych od siebie okolicach, w młodym już wieku zbliżyli się do siebie. Stało się to może w domu ka-
- ↑ Niger wydrukował swe nazwisko: Chroscesius w Epicedion na śmierć biskupa Jana z książąt litewskich i w traktacie de humoribus (zob. poniżej). Tak samo wypisane jest nazwisko w Atti del Collegio filos. e med. Uniwersytetu padewskiego 1536—1548 wedle wypisku dr. Windakiewicza, Materyały do historyi Polaków w Padwie, w Archiwum dla dziej. lit. i ośw. w Polsce, VII, 160. Zresztą spotyka się takie pisownie: Croscesius, Crosceuius, Chroszliewski (tak w dyplomie królewskim z r. 1566, oblatowanym w Poznaniu r. 1573, zob. poniżej). W listach podpisuje się tylko Stanislaus Niger; tak również nazwany jest w aktach miejskich i grodzkich poznańskich, których odpisy otrzymałem; jedynie w testamencie z r. 1578 wypisane jest pełniejsze nazwisko: Stanislai Chrościeski Nigri. — Co się tyczy szlacheckiego pochodzenia zob. poniżej, gdzie mowa o dyplomie królewskim z r. 1566.
- ↑ Ciechanoviensis: dwukrotnie w księgach Uniwersytetu lipskiego (zob. poniżej), dwa razy także w Epicedion. — Ojciec Jan w dyplomie królewskim z r. 1566.
- ↑ Wynika to z dalszych dat życia Nigra. W liście z d. 30. grudnia 1539, przechowanym w rękopisie petersburskim (sygn. Lat. XVII. fol. 59), mówi Janicki o Nigrze jako o dawnym przyjacielu; słowa odnośne przytoczone poniżej str. 7, uw. 5. (
tutaj przypis 20.)
Allg. Gel. Lex. III. 945. — Badacze nasi w tym wieku powtarzali to, co napisał Janocki, mianowicie też autorowie artykułów o Chrościeskim w Encyklopedyi Orgelbranda t. V. (1861) str. 520 n. i we W. Encykl. powsz. XI. 892 n., przyczem popełnili błędy.
