Strona:Adam Fischer - Czerpaki.djvu/6

Ta strona została uwierzytelniona.

stem z wzniesionem dużem uchem, z Mogiły w Krakowskiem. Badania prehistoryczne stwierdziły na ziemiach polskich istnienie rozmaitego rodzaju glinianych czerpaków. W późnej epoce bronzowej, wśród t. zw. ceramiki łużyckiej w półn. części Wielkopolski znajdują się też płaskie czerpaczki z wystającem ponad brzeg uchem i małą wytłaczaną z zewnątrz wypukłością w środku kulistego dna. Inne czerpaczki są głębsze o kształcie podwójnie stożkowatym lub lejkowatym[1].

Ryc. 6. Naczynia drewniane białoruskie.

Kanciasty kształt ucha w niektórych czerpakach i kubkach świadczy o tem, że powstały one jako naśladownictwo naczyń drewnianych. Wogóle bowiem naczynia drewniane jako pierwotniejsze wpłynęły w wielu wypadkach na formy ceramiczne i nadały im pewien specjalny styl, zwany stylem drewnianym; szczególnie oddziałały rozmaite czerpaki, kubki, warzechy, łyżki itd.[2].

Ryc. 7. Czerpak neolityczny z Poskwitowa w Miechowskiem.
(Wedle L. Kozłowskiego).

Z czasem w kulturze łużyckiej w okresie wczesnej epoki żelaznej zmieniają się nieco kubki i czerpaki, które cieniutkiemi swemi ściankami przypominają wzory metalowe. Czerpaki z tego czasu przeważnie są podobne do misek i bądźto mają również zwężoną nieco szyjkę i brzeg nazewnątrz wygięty, bądź też szyjkę cylindryczną, osadzoną na nieco szerszym brzuścu. U wielu czerpaków i kubków dno wtłoczone jest z zewnątrz ku ośrodkowi, ucho zaś występuje zwykle silnie ponad brzeg[3]. Typy czerpaków płytkich trwają jeszcze w późnym okresie rzymskim[4].

Ryc. 8. Czerpak neolityczny z Mogiły w Krakowskiem.
(Wedle L. Kozłowskiego).

Oczywiście nie należy sądzić, że naczynia gliniane wyparły zupełnie bez śladu naczynia drewniane; człowiek nadal wyrabia naczynia z drzewa, które ulegają jedynie pewnym przemianom. Zrazu wytwarzano różne kubki, garnuszki i czer-

  1. Kostrzewski J. Wielkopolska w czasach przedhistorycznych. Poznań 1923, s. 68-69.
  2. Ebert M. Reallexicon der Vorgeschichte. Berlin. 1926, T. V, s. 356.
  3. Kostrzewski, Wielkopolska, s. 94—5, 97—8.
  4. Kostrzewski, s. 194—195.