Strona:Album zasłużonych Polaków wieku XIX t.2.djvu/273

to jednak pole bardzo jeszcze nieuprawione i wymagające jeszcze zbyt mozolnej i długiej pracy, żeby owoce jej wkrótce mogły być uwydatnione. Nie ulega wątpliwości, że dopiero pobyt w Petersburgu, umożliwił Hubemu studya historyczne, dające mu i czas i możność rozpoczęcia badań archiwalnych. To też mniej więcej 30 letni okres jego życia od wyjazdu z Warszawy (r. 1834) uważać należy za epokę przygotowawczą dla dzieł ogłoszonych w czasach późniejszych, Przez ten czas, gromadzil on materyały, do opracowania całości dawnego prawa polskiego według naukowej metody, ogłaszając od czasu do czasu, oddzielne opizodyczne rozprawy lub teksty źródeł, które w danej chwili szczególniej zwróciły jego uwagę. Zresztą i w pierwszym już okresie naukowej działalności Hubego, mamy do zaznaczenia kilka drobniejszych rzeczy w tym kierunku. W r. 1829 wydrukował w Themidzie „O starożytnych zbiorach praw czeskich“. Był to rezultat pobytu w r. 1828 w Pradze czeskiej. W tymże roku napisał „O pokorze według praw polskich i czeskich“ oraz opublikował 5 dyplomatów z lat 1227—1418 (w Themidzie) zaś w r. 1830 podał wiadomość O dawnych pisarzach prawa kryminalnego w Polsce. Wreszcie gdy brat jego Józef Hube ogłosił w ostatnim numerze Themidy (w r. 1832) część swojej pracy wyróżnionej na konkursie Uniwersytetu Warszawskiego „Wywód spadków podług dawnych praw słowiańskich“ Romuald opatrzył ją swoim dodatkiem (bezimiennie).
 Bezimiennie również ogłosił w r. 1839 w Tygodniku Petersburskim „Statystyka ziemi Krakowskiej“. W rozprawie tej wykazywał pochodzenie 18 artykułów statutów Kazimierza W., uznając je za statuta krakowskie z XIII wieku. W r. 1852 Biblioteka Warszawska pomieściła dwie bezimienne prace Hubego „O najdawniejszych statutach synodalnych polskich“ i „przyczynek do objaśnienia history statutu Wiślickiego“. Na ten przyczynek, oparty na nieznanych dotąd rękopisach statutu, zwrócił szczególną uwagę, znamienity Antoni Zygmunt Helcel, w swoim wywodzie o pochodzeniu statutów Kazimierza Wielkiego zamieszczonych w I tomie Starożytnych prawa polskiego pomników. W r. 1856 opublikował Hube w Petersburgu, ustawy dwunastu synodów duchowieństwa polskiego z lat 1233 do 1406, pod tytułem Antiquissi mae constitutiones synodales provinciae Gnesnensis maximo ex parte nunc primum e codicis manus criptis typis mandatae“.
 Od r. 1863 zaczynają się pojawiać coraz częściej prace Hubego, już wyłącznie w zakresie historyi prawa. Z powodu nabytego do Warszawskiej biblioteki głównej, za jego staraniem rękopisu prawa salickiego, zamieścił w Bibliotece Warszawskiej artykuł „O formułach Sirmondzkich“ stanowiący inauguracyą studyów nad prawami germańskiemi (leges barbarorum) a co za tem idzie do wzbogacenia materyału porównawczego dla historyi prawa. Owocami tych studyów były: Prawo burgundzkie, historya jego powstania i ocenienie nowej jego edycyi“ (Warszawa 1865 r.) oraz wydane też w Warszawie w r. 1867 w dwóch edycyach polskiej i francuzkiej „Prawo salickie podług tekstu rękopisu Biblioteki głównej Warszawskiej (La loi salique d’après un manuscrit de la Biblioteque centrale de Varsovie précédée d’une préface et d’une notice, sur un manuscrit de la Lex emendata de la Bibliothèque Imperial de St. {{kor|Pitersbourg)|Pitersbourg)“. Nie można też pominąć milczeniem ogłoszonego drukiem w r. 1864 wyciągu katalogu prywatnej biblioteki Hubego, Extrait du Cataloque de la Biblioteque du Senateur Hube, ważnego z tego względu, że podawał wiadomość o samoistnych statutach wielu miast włoskich.
 Studyom nad prawami słowiańskiemi zawdzięczamy znakomitą rozprawę „O znaczeniu prawa rzymskiego i rzymsko bizantyńskiego u narodów słowiańskich“ (r. 1868) z dodatkiem exceptów Serbskich z praw rzymsko bizantyńskich. Potem idą „Wiadomości o sądach, bożych czyli ordalijach w dawnej Polsce (1868), Rękopis XV w. postępowanie sądowe w Czechach (1868) Recenzya Kodeksu dyplomatycznego Tynieckiego wydanego przez Kętrzyńskiego i Smolkę (1872) Pogląd na nowsze prace około wyjaśnienia historyi praw Słowian południowych (1872) kilka aktów oryginalnych sądowych z w. XIV i XV (1873) i statut Wartski Władysława Jagiełły (1874).
 Wreszcie w końcu 1874 roku pojawia się obszerne dzieło Prawo Polskie w w. XIII, które wraz z wydanemi w dalszym ciągu w r. 1881 Prawo Polskie w wieku XIV, -Ustawodawstwo Kazimierza Wielkiego oraz w r. 1886 Prawo Polskie w w. XIV — Sądy, ich praktyka i stosunki prawne społeczeństwa w Polsce ku schyłkowi XIV w. sta-