ny za Zygmunta I przez Macieja Śliwnickiego († 1551), ogłoszony w pierwszym tomie «Biblioteki Ordynacyi Myszkowskich»[1].
Obok tych prac, poświęconych historyi prawa polskiego, zajmowały umysł Helcla inne pytania, dotyczące ogólnych dziejów Polski. Poświęcił im kilka osobnych prac i wydawnictw, w owym czasie ogłoszonych. Jeszcze r. 1852 ukazała się cenna jego monografia o klasztorze jędrzejowskim[2], oparta przeważnie na materyale dyplomatycznym, który tu po części z właściwą sobie ścisłością w autentycznych tekstach ogłosił. Wnet potem zwrócił się do czasów i przedmiotu zgoła odmiennego. Udało mu się mianowicie nabyć od spadkobierców J. S. Bandtkiego bogaty i cenny zbiór odpisów, jakie uczony ten poczynił jeszcze w czasie pobytu swego we Wrocławiu z t. zw. archiwum Sobieskich, które się tam przez pewien czas znajdowało, zanim je przewieziono do Berlina. Materyał niezmiernie ciekawy i ważny zajął w wysokim stopniu Helcla i posłużył mu naprzód do skreślenia w roku 1857 monografii o dwukrotnem zamęściu księżniczki Ludwiki Karoliny Radziwiłłównej[3], która owdowiawszy, zaręczyła się z królewiczem Jakóbem Sobieskim, ale potajemnie wyszła za ks. Neuburskiego. Następnie (r. 1860) spożytkowal Helcel nabyte odpisy do ogłoszenia wielkiego zbioru listów króla Jana III do «Marysieńki», oraz innych pism z tego czasu[4], źródła pierwszorzędnej wartości do charakterystyki pary królewskiej, jako też wypadków politycznych z końca XVII i początków XVIII w.
Prócz ostatniej, dwie inne z wymienionych tu publikacyj ogłoszone zostały w «Rocznikach» Towarzystwa naukowego krakowskiego; okoliczność, która sama przez się świadczy, iż Towarzystwo to miało w Helclu gorliwego współpracownika. Zajmował się on w ogóle żywo losami tej instytucyi, brał częsty udział w jej posiedzeniach naukowych, starał się o pomnożenie jej funduszów, przeznaczywszy n. p. spodziewany dochód ze sprzedaży «Listów Sobieskiego» na jego cele; w papierach pośmiertnych znalazł się nawet projekt reformy Towarzystwa, przez niego skreślony. Kiedy r. 1864 zbliżył się pięésetny jubileusz fundacyi Kazimierzowskiej Uniwersytetu krakowskiego, i Towarzystwo uroczystość tę wydaniem jakiejś większej publikacyi uczcić postanowiło, podjął się Helcel tego zadania, mimo upadające zdrowie i zajęcia w innych sprawach publicznych. Tak ukazało się w tymże (1864) roku wydanie nieznanej «Księgi pamiętniczej» Jakóba Michałowskiego“[5], ciekawego i obfitego w szczegóły źródła do dziejów Polski z lat 1647-1655. Publikacya ta spotkała się z obszerną, bardzo ostrą, ale w znacznej części nieuzasadnioną krytyką Szajnochy, na którą wydawca odpowiedział w osobnem, również obszernem piśmie[6], odpierając zwycięsko zarzuty przeciwnika.
Obie ostatnie prace przypadają na okres czasu, w którym w życiu Helcla dokonał się pod pewnym względem nowy zwrot. Obok spraw naukowych zajmowały go zawsze żywo sprawy publiczne. W okresie rządów Bacha, po cofnięciu konstytucyi z r. 1849, nie było w Austryi pola do rozwinięcia działalności w tym kierunku; że jednak
- ↑ Iurium constitutionumque Sigismundinarum proposita a Mathia Śliwnicki descriptio e codice antiquo adhuc ignoto opera A. S. Helcelii praefixo proëmio nunc primum edita. Kraków, 1859. 4-o str. X i 146.
- ↑ O klasztorze jędrzejowskim i będącym tam nagrobku Pakosława, kasztelana krakowskiego. Odb. z Rocz. Tow. nauk. krak. Kraków 1852. 8-o str. 100 i tabl. litogr.
- ↑ O dwukrotnem zamęściu księżniczki Ludwiki Karoliny Radziwiłłówny i wynikłych stąd w Polsce zamieszkach. Przyczynek do dziejów panowania Jana III. Odb. z Rocz. Tow. nauk. krak. Kraków 1857, 8-o str. 127.
- ↑ Listy Jana Sobieskiego do żony Maryi Kazimiery wraz z listami tej królewskiej rodziny i innych znakomitych osób przez J. S. Bandtkiego z oryginałów archiwum niegdyś Sobieskich przepisane, uporządkował i dalszymi aż do r. 1737 dochodzącymi pomnożył, tudzież przypisami objaśniającymi zaopatrzył A. Z. Helzel. Bibl. ord. Myszkowskich 1860. Kraków 4-o str. XI i 600.
- ↑ Księga pamiętnicza Jakóba Michałowskiego, wojskiego lubelskiego, a później kasztelana bieckiego. Z dawnego rękopisu, będącego własnością L. hr. Morsztyna, wydana staraniem i nakładem Tow. nauk. krak. przez A. Z. Helcla. Kraków 1864, 8-o, str. XLVIII i 856.
- ↑ Odpór zarzutów, uczynionych w t. zw. Przeglądzie krytycznym, ogłoszonym przed kilku miesiącami we Lwowie, przeciwko wydaniu Jakóba Michałowskiego Księgi pamiętniczej. Kraków, 1865. 8-o, str. 172.
