Dopiero podczas druku tej książki mogłem zaznajomić się z godnym zaznaczenia w niej Zbiorem niektórych materyj politycznych (1744) księdza (A. Popławskiego). Autor odpowiada na pytanie biskupa wileńskiego: «Jakie nauki należałoby dawać kmiotkom, tej szanownej cząstce społeczeństwa ludzkiego, a tak u nas spodlonej?» Rozumie on, że zalecać kształcenie chłopów jest to przeciwstawiać się «powszechnemu zdaniu, które tych pracowitych ziemskiego płodu stworzycielów od nabytego oświecenia rozumu oddala, nie chcąc w nich inszego zażyć instrumentu, tylko ciężkiej rąk pracy materjalnej ciała sposobności». Nie tylko naprzekór ogólnei opinji społeczeństwa szlacheckiego, ale nawet prześcigając dążenia Europy ówczesnej, zaleca jako «przyzwoite nauki» dla ludu wiejskiego, oprócz czytania, pisania i religji, naukę rolnictwa i lekarską, przyczem radzi, ażeby dzieci ze wsi postronnych, uczęszczające do szkoły, umieszczane były u gospodarzów. Naturalnie obok oświaty wykazuje konieczność zastosowania innych środków, które by usunęły niedolę ludu i zabezpieczyły go od «popędliwości, ambicji i nieznośnego wymysłu woli ludzkiej».
