go Zamku[1] jest dziś najważniejszem źródłem i główną podstawą, na której możemy sobie odtworzyć obraz tej warowni.
Opisując kolejno wszystkie jej części, stwierdził Owadowski, że „prastare mury zamku z dawna nieoprawne“ rysują się i rychłej potrzebują naprawy. W wszystkich blankach, dachach, gankach pełno dziur. Schody i pułapy pogniły. Z baszt i wież tynki odpadają. Most przez przekop wewnętrzny zły. Oszkarpowanie przekopu zniszczone. Drzwi w bramie gmachu mieszkalnego uszkodzone. Studnia aż do spodu zawalona i wodę trzeba dowozić.<b4>
Stan natomiast zapasów wojennych znalazł lepszy niż w r. 1558, gdyż na zamku było dział 9 spiżowych, na „kołach dobrze okowanych“. Kul kamiennych wielkich 3 kopy, średnich funtowych 187 kóp, mniejszych 130 kóp. Kul żelaznych do dział 450, żelaznych ołowiem oblanych 199 kóp, kulek hakowniczych 30 kóp. Prochu 8½ baryłek. Hakownic 13. Rusznic 6. Hełmów 27, a nadto różne części uzbrojenia, narzędzia itd. Zapasów żywności nie wymieniono wcale i widocznie nie było ich wcale.
Nowy starosta, a został nim w lipcu 1570 Mikołaj Herburt z Fulsztyna, w trudnem znalazł się położeniu. Starostwo zaniedbane, zamki zniszczone, dochody nader skąpe, a nadto mnóstwo nieuregulowanych sporów z miastem i okoliczną szlachtą. Wobec tego zażądał natychmiast od króla wysłania komisyi lustracyjnej, któraby położyła temu kres i obmyśliła środki zaradcze.
Żądaniu stało się zadość. Komisya taka, wyznaczona przez sejm, zjechała do Lwowa z końcem r. 1570. W skład jej wchodził Nikodem Lekiński, kasztelan nakielski, Mikołaj Małachowski, sekretarz królewski i dworzanin Stanisław Kroczewski.
W myśl otrzymanych poleceń, komisya rozpoczęła swe czynności i spisała szczegółowe sprawozdanie, które dotąd przechowało się szczęśliwie[2].
Lustratorzy, zbadawszy szczegółowo stan Wysokiego Zamku, orzekli, że chcąc zamek ochronić od ruiny, należy bezzwłocznie przystąpić do jego restauracyi. W szczególności określili, że należy przedewszystkiem naprawić pierw-
