Strona:Alexis de Tocqueville - Dawne rządy i rewolucya.djvu/74

72

chta i stan trzeci znajdowały wówczas możność rządzić wspólnie i walczyć wspólnie. Widzimy to nietylko w stanach generalnych XIV w., które miewały charakter burzliwy i rewolucyjny, zależnie od klęsk ówczesnych, lecz i w zgromadzeniach prowincyonalnych, których posiedzenia odbywają się regularniej. Tak w Auvergne wszystkie trzy stany przedsiębiorą wspólnie najważniejsze środki i powierzają komisarzom wybranych z pośród siebie. Toż samo działo się w Champagne. Znany jest pamiętny akt, na podstawie którego szlachta i mieszczanie wielu miast połączyły się na początku XIV w. dla wspólnej obrony swobód narodowych, przywilejów prowincyi od roszczeń władzy królewskiej. W tym okresie spotykamy w historyi Francyi wiele epizodów, przypominających wypadki angielskie. Nie powtarzają się one w późniejszych wiekach.
 Istotnie, w miarę tego, jak stany generalne stają się coraz rzadsze a wreszcie zupełnie przestały być zwoływane; w miarę, jak znikają resztki wolności politycznych, unosząc z sobą i swobodę miejscową, szlachcic i mieszczanin przestają stykać się z sobą w życiu państwowem. Nie czują już potrzeby zbliżenia i porozumienia, wzrasta ustawicznie ich niezależność, ale też i odosobnienie. W XVIII w. przewrót ten jest zakończony, mieszczanin spotyka się ze szlachcicem jedynie przypadkowo w życiu prywatnem; mieszczaństwo i szlachta, jako klasy, są nietylko rywalami, lecz wrogami.
 A co stanowi osobliwość Francyi? To, że w miarę, jak szlachta traci swe prawa, jako stan, członkowie jej nabywają przywileje, jako osobniki. Im mniej mają prawa rozkazywać, tem wyłączniej uzyskują prawo być pierwszymi sługa-