Strona:Antoni Danysz - Ś.p. Marceli Motty.pdf/32

prowadzącą do spaczenia charakteru, a konkursy wymagałyby według jego zdania innego załatwienia.
 Przez Lebasa poznał innych uczonych paryskich. Bardzo życzliwym okazał się dla niego Lejard, były sekretarz Talleyranda, prezes akademii des inscriptions, autor dzieła o mitologii wschodniéj. Pośredniczyła w zawiązaniu téj znajomości także rozprawa Marcelego de Fauno et Fauna. Poznał historyka sztuki i archeologa Karola Lenormant, autora wielu uczonych dzieł, który późniéj, jak się zdaje, dla igraszki puszczał umyślnie w świat fałszywe inskrypcye, w których autentyczność zrazu wierzono w Niemczech. Bardzo instruktywną była dla niego znajomość z p. Tourreil, twórcy nowego systemu filozoficznego, który tak dalece zajął młodego Marcelego, że chciał o nim zdać sprawę w poznańskim „Orędowniku naukowym“. Zaznajomienie się z panem Buchez zdecydowało jego zamiłowanie do historyi.
 Książka Bucheza Introduction â la science de l'histoire poruszyła w jego umyśle spekulacyą filozoficzną, do któréj się wprawił swego czasu w uniwersytecie. Zaczął inaczéj pojmować historyą; opuścił stanowisko indywidualne, a przeniósł punkt patrzenia na kolektywne organizmy, składające ludzkość. Historya przestała być dla niego zbiorem faktów, wojen, układów, zatargów dynastycznych, a stała się organizmem naukowym, rządzącym się ideą i mającym cały świat objawów. Książka Bucheza, na którą się odwołuje także Mickiewicz w swych wykładach, tem więcéj go zajęła, że otwierała przed nim nieznane dotąd horyzonty. Za jego czasów szkolnych bowiem historya uchodziła za przedmiot poboczny, wegetujący w cieniu przedmiotu koncentrującego w sobie całe wykształcenie, t. j. łaciny. Jego nauczyciel historyi, Stoc, nie dał mu głębszego zrozumienia historyi, ograniczając się do anegdot historycznych i kilku lepiéj sobie znanych ustępów.
 Pod wpływem historyozofii Bucheza Marceli Motty napisał i wydrukował w „Orędowniku Naukowym“ na rok 1843 rozprawę p. t. Słów kilka o historyi powszechnéj i wykładzie jéj po gimna-