Strona:Artur Schopenhauer - O wolności ludzkiej woli.djvu/115

Ta strona została przepisana.
I.
Określenie pojęć.

37) Wielka ścisłość, a więc rozbiór głównych pojęć, znajdujących się w pytaniu, będzie z pewnością na miejscu, gdy idzie o rozważanie pytania tak ważnego, poważnego i trudnego, które, co do istoty swojej, schodzi się z jednem z głównych zagadnień całej filozofii czasów średnich i nowszych.

1. Co to jest wolność?

38). Pojęcie to, rozważane ściśle jest negatywnem. Używając go myślimy tylko o braku wszelkich przeszkód i zawad, one więc występują jako siła, muszą być zatem czemś pozytywnem. Stosownie do możliwych własności tych zawad, istnieją trzy bardzo różne rodzaje tego pojęcia: wolność fizyczna, intelektualna i moralna.

39) a) Wolność fizyczna jest to brak przeszkód materyalnych wszelkiego rodzaju. Dlatego mówimy: wolna przestrzeń, wolne miejsce, wolne pole, wolne przejście, wolne krzesło, wolna droga, wolny wstęp, wolna głowa i t. d. Nawet zwroty, jak: wolne mieszkanie, wolna karta, wolna prasa, wolny stan, wolna miłość i t. p. oznaczają brak uciążliwych warunków, które są zazwyczaj związane z temi rzeczami, jako przeszkody w ich używaniu.[1] Najczęściej jednak pojęcie wolności występuje w naszem myśleniu jako orzeczenie istot zwierzęcych, których właściwością jest to, że ich [384] ruchy mają źródło w ich woli: są samowolne, dzięki temu nazywamy je więc wolnemi wtedy, gdy ich nie uniemożliwia żadna materyalna przeszkoda. Ponieważ jednak te przeszkody mogą być bardzo różnego rodzaju, a krępują zawsze wolę, więc, dla uproszczenia, bierze się chętniej to

  1. W oryginale (str. 383) są podane inne przykłady, lecz nie wszystkie dały się przełożyć. Mianowicie: „freier Himmel, freie Aussicht, freie Luft, freies Feld, ein freier Platz, freie Wärme, (die nicht chemisch gebunden ist), freie Elektricität, freier Lauf des Stroms, wo er nicht mehr durch Berge oder Schleusen gehemmt ist, u. s. w. Selbst freie Kost, freie Presse, postfreier Brief,“ (list wolny od opłaty pocztowej)... Zastąpiłem je więc takimi, które lepiej odpowiadają duchowi języka polskiego.