Strona:Artur Schopenhauer - O wolności ludzkiej woli.djvu/121

Ta strona została przepisana.

to zaś jest jednoznaczne z: „bez konieczności.“ Tak więc owa definicya nadaje wprawdzie pojęciu wolności pozór, jakoby było pozytywne, lecz przy bliższem rozpatrzeniu występuje przecież znowu jego ujemny charakter. — Wolna wola byłaby więc taka, której nie powodują żadne podstawy, której więc w ogóle nic nie powoduje: — bo wszystko to, co powoduje coś innego musi być podstawą, a w odniesieniu do realnych rzeczy, podstawą rzeczową, t. j. przyczyną. Poszczególne objawy takiej woli (akty woli) wypływałyby po prostu z niej samej, zupełnie pierwotnie, niespowodowane koniecznie ani poprzedzającymi je warunkami, ani więc czemkolwiek bądź, zgodnie z jakąś regułą. Całe nasze jasne myślenie opuszcza nas przy tem pojęciu dlatego, że zasada podstawy jest we wszystkich swoich znaczeniach istotną [389] formą naszej całej zdolności poznawczej, — a tutaj mamy się jej wyrzec. Tymczasem nie brakuje „terminus technicus“[1] na oznaczenie także i tego pojęcia; brzmi on: „liberum arbitrium indifferentiae.“[2] Pojęcie to jest zresztą jedynem wyraźnie określonem, pewnem i niedwuznacznem pojęciem tego, co nazywamy wolnością woli; dlatego nie można go porzucić, nie popadając równocześnie w chwiejne i mgliste tłumaczenia, poza któremi kryje się niezdecydowana połowiczność: tak, jak gdy się mówi o podstawach, które nie powodują z koniecznością swoich następstw. Każde następstwo, wynikające z podstawy, jest konieczne, a każda konieczność jest następstwem, wynikającem z podstawy. A to, że ludzka jednostka, obdarzona takiem „liberum arbitrium indifferentiae,“ jest w równym stopniu zdolna do dwóch krańcowo przeciwnych sobie uczynków, — gdy są dane zewnętrzne warunki, zupełnie indywidualnie i całkowicie określone, — to jest najpierwszem następstwem, jakie wynika z przyjęcia tego „liberum arbitrium:“ charakteryzuje ono samo to pojęcie, należy je więc przyjąć jako jego cechę.


  1. Wyraz techniczny (Kunstausdruck), specyalnie stworzony, lub dobrany dla oznaczenia czegoś właściwego jakiemuś zawodowi lub jakiejś nauce. Wyraz zawodowy lub naukowy, terminologiczny.
  2. „bezwzględna wolność wyboru lub postanowienia w akcie woli.“