Strona:Artur Schopenhauer - O wolności ludzkiej woli.djvu/140

III.

Wola wobec świadomości innych rzeczy.

 57) [405] Ponieważ zdolność poznawcza zwraca się, co do istoty swojej, na zewnątrz, więc, jeżeli się teraz zwrócimy do niej z naszem zagadnieniem, możemy wiedzieć już naprzód, że wołanie może być dla niej przedmiotem bezpośredniego spostrzegania, jakim była dla samowiedzy, którąśmy, mimo to, uznali za niepowołaną do sądzenia naszej sprawy. Wiemy natomiast naprzód, że tutaj możemy rozpatrywać tylko istoty, obdarzone wolą. Istoty te istnieją wobec zdolności poznawczej jako zjawiska przedmiotowe i zewnętrzne, t. zn. jako przedmioty doświadczenia; jako takie należy je zatem badać i wydawać o nich sądy, bądź to zgodnie z regułami ogólnemi, ustalonemi dla doświadczenia w ogóle, stosownie do jego możliwości, i pewnemi „a priori,“ bądź to zgodnie z faktami, których dostarcza doświadczenie gotowe i rzeczywiście istniejące. A więc nie mamy tu już do czynienia, jak przedtem, z wolą samą, jaka się roztacza tylko przed zmysłem wewnętrznym, lecz z chcącemi istotami, któremi wola porusza, a które są przedmiotami zmysłów zewnętrznych. Zmusza nas to wprawdzie do rozpatrywania właściwego przedmiotu naszych badań z większej odległości i tylko pośrednio, lecz tę ujemną stronę przeważa ta korzyść, że możemy się teraz posługiwać przy tem narządem o wiele doskonalszym, niż samowiedza ciemna, głucha, jednostronna i bezpośrednia, niż ów tak zwany zmysł wewnętrzny; mianowicie rozumem, wyposażonym we wszystkie zmysły zewnętrzne i we wszystkie siły, zdolne do przedmiotowego pojmowania.
 58) Najogólniejszą i na wskroś istotną formę tego rozumu upatrujemy w prawie przyczynowości, po-