wszystkiego następują potem poszczególne czyny człowieka, a więc ta cała rola, którą ma odegrać, w świecie. — Wynik nauki o indywidualnym charakterze, którą tutaj wyłożyłem, pojął więc i wypowiedział Goethe zarówno trafnie, jak poetycznie, w jednej z najpiękniejszych swoich zwrotek:
„Po owym dniu, co wydał cię na świat,
a słońce powstało, witając gwiazd biegi,
tyś w siłę rósł i kwitł przez szereg lat:
posłusznyś był prawu, co woła w szeregi.
Tak musisz być, i sam nie zdołasz smknąć
przed sobą, — wszak tak już prorocy mówili, —
a żaden czas, ni moc nie może zgiąć
tej formy, co życia rozwojem się sili.“ —
86) A więc wewnętrzna istota każdej rzeczy jest owem założeniem, na którem w ogóle polega konieczność skutków wszelkich przyczyn i bez względu na to, czy jest tylko ogólną siłą przyrody, która się objawia w tej rzeczy, czy siłą życia, czy wolą: każda istota, jakiegokolwiek rodzaju by była, będzie zawsze reagowała na bodźce działających przyczyn, zgodnie z właściwą sobie naturą. To prawo, któremu podlegają bez wyjątku wszystkie rzeczy na świecie, wyrażali [437] scholastycy w formułce: „operari sequitur esse.“[1] Zgodnie z niem bada chemik ciała za pomocą odczynników, a człowiek człowieka za pomocą prób, na które go wystawia. We wszystkich wypadkach przyczyny zewnętrzne będą wywoływały z koniecznością to, co tkwi w istocie: gdyż ona nie może inaczej oddziaływać, niż zgodnie z tem, jaką jest.
87) Tu muszę przypomnieć, że każda „Existentia“ przyjmuje w założeniu „Essentiam,“[2] t. zn.: wszystko to, co jest, musi być także czemś, musi posiadać określoną istotę. Nie może ono istnieć a mimo to być zarazem niczem, mianowicie czemś takiem, jak „Ens metaphysicum,“[3] t. zn. rzeczą, która jest
- ↑ „Operari sequitur esse:“ scholastyczna formułka, zawierająca twierdzenie, że działanie następuje zgodnie z bytem, t. zn., że jakim ktoś, lub coś jest, tak też postępuje lub działa. Schopenhauer stosuje to, jak wiemy, do charakteru człowieka (esse) i do jego uczynków (operari). Zob. rozdz. V. niniejszej rozprawy.
- ↑ Essentia — existentia: byt — istnienie. Zob. słownik.
- ↑ Ens metaphysicum — byt metafizyczny rzeczy, t. zn. coś, co jest metafizycznie tylko, nie posiadając żadnych jakości, dzięki którym możnaby je w jakikolwiek sposób empirycznie uchwycić. Taki „czysty byt,“ nie posiadający nic realnego, musi być bezpłodny, bo, mając odciętą łączność ze światem spostrzeżeniowym dzięki brakowi jakości, stoi wciąż w miejscu i jest, wciąż jest i tylko jest, i więcej nic. Dlatego też Schopenhauer go odrzuca. U niego ten byt to wola, posiadająca jednak jakości: ślepa, rozhukana, pogrążona w ciągłem objektywizowaniu się.
