Strona:Artur Schopenhauer - O wolności ludzkiej woli.djvu/201

Ta strona została przepisana.

have acted otherwise than he did.“ — Str. 287. „In short, there is no choice in the case, but of the doctrine of necessity or absolute nonsense.“ —^[1]

132) [459] A teraz należy zauważyć, że Priestley’owi zdarzyło się zupełnie to samo, co Spinozie i jeszcze jednemu bardzo wielkiemu mężowi, o którym zaraz ma być mowa. Priestley mianowicie mówi w przedmowie do pierwszego wydania, na str. XXVII: „I was not however a ready convert to the doctrine of necessity. Like D-r Hartley himself, I gave up my liberty with great reluctance, and in a long correspondence, which I once had on the subject, I ma-

↑ Str. XX. „Dla mojego rozumu nie istnieje bardziej namacalną niedorzeczność, niż pojęcie moralnej wolności.“ — Str. 26. „Żaden akt woli, żadna czynność jakiegokolwiek człowieka nie mogła wypaść inaczej, niż wypadła, — chyba gdyby stał się cud, lub zaszła jakaś zewnętrzna przyczyna.“ — Str. 37. „Aczkolwiek jakaś skłonność lub właściwość mojego umysłu nie jest siłą ciężkości, mimo to wywiera na mnie wpływ i działanie tak samo pewne i konieczne, jak owa siła na kamień.“ — Str. 43. „Wyrażenie, jakoby wola była czemś, co samo się powoduje, nie daje zgoła żadnego pojęcia, a zawiera raczej niedorzeczność, orzekając mianowicie, że spowodowanie, które jest skutkiem, następuje bez wszelkiej przyczyny. Bo gdybyśmy wyłączyli wszystko, co się rozumie przez nazwę „pobudka,“ to rzeczywiście nie pozostałoby zgoła nic, coby mogło wywołać owo spowodowanie. Niech sobie ludzie używają słów jakich chcą: w żadnym razie nie mogą posiadać pojęcia, określającego, że niekiedy pobudki powodują nas do czegoś, to znowu, że się przytem obywa bez wszelkich pobudek, tak samo, jak nie mogą posiadać pojęcia, określającego że niekiedy ciężarki ściągają w dół ważkę, niekiedy zaś pewnego rodzaju substancya, nie posiadająca zgoła żadnego ciężaru, i niczem nie będąca dla ważki, chociażby sama w sobie była nie wiedzieć czem.“ — Str. 66. „Chcąc dobrać stosowne filozoficzne wyrażenie, powinno się nazwać pobudkę właściwą przyczyną uczynku: gdyż pobudka jest nią tak samo, jak cośkolwiek w przyrodzie jest przyczyną czegoś innego.“ — Str. 84. „Jeżeli wszystkie poprzedzające warunki były zupełnie te same, to nie jesteśmy nigdy zdolni do dwóch różnych wyborów.“ — Str. 90. „Człowiek, który sobie robi wyrzuty z powodu jakiegoś określonego uczynku ze swoich ubiegłych [459] lat, może sobie bez wątpienia uroić, że postąpiłby inaczej, gdyby się znowu znalazł w tem samem położeniu. Jednakowoż jest

[1] Str. XX. „Dla mojego rozumu nie istnieje bardziej namacalną niedorzeczność, niż pojęcie moralnej wolności.“ — Str. 26. „Żaden akt woli, żadna czynność jakiegokolwiek człowieka nie mogła wypaść inaczej, niż wypadła, — chyba gdyby stał się cud, lub zaszła jakaś zewnętrzna przyczyna.“ — Str. 37. „Aczkolwiek jakaś skłonność lub właściwość mojego umysłu nie jest siłą ciężkości, mimo to wywiera na mnie wpływ i działanie tak samo pewne i konieczne, jak owa siła na kamień.“ — Str. 43. „Wyrażenie, jakoby wola była czemś, co samo się powoduje, nie daje zgoła żadnego pojęcia, a zawiera raczej niedorzeczność, orzekając mianowicie, że spowodowanie, które jest skutkiem, następuje bez wszelkiej przyczyny. Bo gdybyśmy wyłączyli wszystko, co się rozumie przez nazwę „pobudka,“ to rzeczywiście nie pozostałoby zgoła nic, coby mogło wywołać owo spowodowanie. Niech sobie ludzie używają słów jakich chcą: w żadnym razie nie mogą posiadać pojęcia, określającego, że niekiedy pobudki powodują nas do czegoś, to znowu, że się przytem obywa bez wszelkich pobudek, tak samo, jak nie mogą posiadać pojęcia, określającego że niekiedy ciężarki ściągają w dół ważkę, niekiedy zaś pewnego rodzaju substancya, nie posiadająca zgoła żadnego ciężaru, i niczem nie będąca dla ważki, chociażby sama w sobie była nie wiedzieć czem.“ — Str. 66. „Chcąc dobrać stosowne filozoficzne wyrażenie, powinno się nazwać pobudkę właściwą przyczyną uczynku: gdyż pobudka jest nią tak samo, jak cośkolwiek w przyrodzie jest przyczyną czegoś innego.“ — Str. 84. „Jeżeli wszystkie poprzedzające warunki były zupełnie te same, to nie jesteśmy nigdy zdolni do dwóch różnych wyborów.“ — Str. 90. „Człowiek, który sobie robi wyrzuty z powodu jakiegoś określonego uczynku ze swoich ubiegłych [459] lat, może sobie bez wątpienia uroić, że postąpiłby inaczej, gdyby się znowu znalazł w tem samem położeniu. Jednakowoż jest

[1]