ów rys pesymistyczny filozofii Schopenhauera jest oddźwiękiem prądu nurtującego ludzkość od dawna, i musi wskutek tego sam zawsze znachodzić swój pierwotny oddźwięk. Filozofia Schopenhauera musiała wywrzeć taki wpływ przedewszystkiem dzięki zaletom swoim własnym i swojego twórcy, szczególnie dzięki swojej ciągłej i żywej styczności z życiem, z którego ją twórca wziął, chociaż byśmy nawet przyznali, że brał jednostronnie. Filozofia taka obca i przeciwna spekulacyi, wyłożona w dodatku tak przejrzyście i pięknie, tak silnie i sugestywnie, jak żadna, musiała przemówić do każdego, choć w rozmaity sposób.[1] Jej treść, dotycząca najważniejszych zagadnień człowieka, musiała zająć każdego, komu w ogóle o nie idzie, w dodatku dawała rozwiązania tych zagadnień, tak że — abstrahując od sprzeczności w systemie i krytycznej oceny wyników, — każdy mógł na ich podstawie uporać się z nimi i w ten sposób uzyskać albo wewnętrzne uspokojenie[2] i ustalenie swego stosunku do nich przez proste przyjęcie podanych mu rozwiązań; albo też, — gdyby nie chciał przeprowadzić powyższego abstrahowania, — materyał bardzo wdzięczny, bo głęboko ujęty, do dalszych rozważań, do dalszego szukania rozwiązań.[3]
Wpływ Schopenhauera znać szczególnie w literaturze. Może także dlatego, że Schopenhauer był nie tylko filozofem, ale i artystą, a jego system nie tylko dziełem myślenia, ale i dziełem sztuki. A wpływ ten uzewnętrznia się przedewszystkiem w pesymistycznych poglądach na świat.[4] Jak zawsze i wszędzie tak i tu można łatwo zauważyć częste niezrozumienie podchwyconych myśli, ich przesunięcie i do-
