wołalnie, że jest głupcem, że więc zostanie nim do końca życia: ponieważ rozumu nie można się wyuczyć. — Z drugiej strony jednak jestem pewny, że ludzie prawi i rozsądni, jacy zapewne jeszcze istnieją, podziękują mi za to, że, sprowokowany, postąpiłem sobie z Heglizną, z tą zarazą niemieckiej literatury, przecież raz tak, jak na to zasłużyła. Bo ci będą tego samego mniemania, co Voltaire[1] i Goethe, którzy z uderzającą jednomyślnością tak się wyrażają. „La faveur prodiguée aux mauvais ouvrages est aussi contraire aux progrès de l’esprit que le déchainement contre les bons.“[2] (Lettre à la Duchesse du Maine). „Właściwym obskurantyzmem nie jest to, że się przeszkadza rozszerzaniu tego, co prawdziwe, jasne, pożyteczne, lecz to, że się puszcza w obieg to, co fałszywe.“ (Nachlass, T. 9. str. 54). A któreż czasy doczekały się tak planowego i gwałtownego puszczania w obieg tego, co całkiem złe, jak te dwadzieścia ostatnich lat w Niemczech? Któreż inne mogłyby się pochlubić podobną apoteozą niedorzeczności i płytkości? Dla których-że innych wydaje się tak proroczo przeznaczony wiersz Schillera.
„Widziałem sławy wieńce święte
na podłych czołach znieważone?“
Z tego właśnie powodu jest hiszpańska rapsodya, — którą przytoczę w celu wesołego zakończenia tej przedmowy, — tak cudownie na czasie, iż mogłoby powstać podejrzenie, że autor napisał ją w r. 1840, a nie 1640.: podaję przeto do wiadomości, że tłumaczę[3] ją wiernie z „Criticon“ de Baltazar Gracian[4] P. III, Crisi 4. p. 285. pierwszego tomu pierwszego wydania „Obras de Lorenzo Gracian,“ Antwerpia r. 1702. in 4-to.
26) „- - - Przewodnik i Odgadywacz obu naszych podróżnych[6] uznał jednak, że z pomiędzy wszystkich, tylko powróżnicy zasługują na pochwałę: bo idą w kierunku odwrotnym, niż wszyscy inni.“ —
- ↑ Voltaire, François, Marie, Arouet de, — pisarz, poeta i filozof francuzki (1694 — 1778), żył niejaki czas w Anglii, gdzie poznał filozofię angielską, którą następnie przeniósł (szczególnie Locke’a i sensualizm) do Francyi (Lettres sur les Anglais, 1734. Paris). Z powodu swoich pism, skierowanych przeciw tradycyonalnym powagom, tak kościoła jak i literatury, kilkakrotnie wygnany, bawił u Markizy du Châtelet w Cirey, na dworze Fryderyka Wielkiego w Poczdamie i w Ferney (koło Genewy), gdzie umarł 1778. Dzieła: „Métaphysique de Newton,“ 1740 (którego dzieła przetłumaczył, objaśnił i rozpowszechnił we Francyi), „Eléments de la philosophie de Newton...“ 1741. „Le philosophe ignorant,“ 1767. „Reponse au systeme de la nature,“ 1777. i w i. Prócz tego prace poetyckie i historyczne, bardzo liczne. — Voltaire wywarł ogromny wpływ na współczesne życie umysłowe Francyi, był jedną z najpotężniejszych moralnych sprężyn, które wydały rewolucyę francuzką. Jako filozof deista, przeciwnik zarówno ateizmu jak ortodoksyzmu, opiera się na filozofii przyrody Newtona, na empiryzmie Locke’a i etyce Shaftesbury’ego.
- ↑ „Przychylność, którą trwonimy, darząc nią dzieła złe, jest dla rozwoju umysłu tak samo szkodliwą, jak namiętne występywanie przeciw dziełom dobrym.“
- ↑ Przekład ten podaję również w przekładzie polskim, pozwalając sobie jednak na pewną wolność, gdyż nie idzie tu o rzeczy filozoficznie ścisłe.
- ↑ Baltazar Gracian, pisarz hiszpański, Jezuita (1601—1658). Satyryk, w szkole pisarskiej i w stylu następca satyryka Quovedo, którego satyryczność doprowadza aż do pesymizmu, dzięki czemu staje się sympatycznym Schopenhauerowi. Jego dzieła główne: „Criticon,“ „Agudeza y Arte de Ingenio“ (rodzaj „Ars rethorica“), „Oraculo manual.“ (przełożone przez Schopenhauera p. n. „Handorakel“ zob. 1. tom „Sch’s handschriftlicher Nachlass,“ hrg. von E. Grisebach, Reclam), „El héroe,“ „El discreto,“ i i.
- ↑ „Prawda rodzi Nienawiść.“
- ↑ Są nimi: Kritilo, ojciec i Andrenio, syn. Odgadywaczem jest „Desengaño,“ t. j. Rozczarowanie: jest on drugim synem Prawdy, której pierworodnym jest Nienawiść: „veritas odium parit.“[5]
