Strona:Artur Schopenhauer - Sztuka prowadzenia sporów.djvu/25

czepek. Kiedy wątpliwem jest, czy przeciwnik zgodzi się na twe przesłanki, należy postawić przesłanki przesłanek, zbudować prosylogizmy, następnie wyłudzić bez żadnego określonego porządku przesłanki niektórych takich prosylogizmów, przykrywając tem swą grę, aż się zgodzą na wszystko, czego ci potrzeba. Prawidło to podaje Arystoteles. Top., lib. VIII, c. 1. Przykłady są tu zbyteczne.
 b) Dla dowiedzenia swej tezy korzystać można i z fałszywych przesłanek, jeżeli przeciwnik nie zgadza się na prawdziwe, czy dlatego, że nie widzi ich prawdy, czy też dlatego, iż zauważa, że z nich wprost wynika potrzebny ci wniosek. Wówczas należy użyć twierdzeń, w gruncie rzeczy fałszywych, ale prawdziwych ad hominem, i argumentować, wychodząc ze sposobu myśli przeciwnika, ex concessis. Prawda wynikać może i z fałszywych przesłanek, chociaż nigdy odwrotnie. Można także obalać fałszywe twierdzenia zapomocą innych fałszywych twierdzeń, które przeciwnik uważa za prawdziwe, a to dlatego, że należy przystosowywać się do jego poglądów. Jeżeli np. przeciwnik jest wyznawcą jakiejś sekty, z którą się nie zgadzamy, możemy, jako principia przeciwko niemu, użyć sentencyj tej sekty (Arist. Top. VIII, c. 9).

 Wybieg 5. Zrobić ukryte petitio principii w żądaniu tego, co dowieść należy — albo 1) pod inną nazwą (np. zamiast cześć — mówić dobre imię, zamiast dziewiczość — cnota i t. d.); 2) albo kiedy dysputa dotyczy szczegółów, żądać zgodzenia się na całość,