Strona:Benedykt de Spinoza - Dzieła Tom II.djvu/478

stwowego, t. j. interesu publicznego, to wynika stąd, że interes publiczny pozostaje w zależności od kierownictwa wyłącznie tego, kto sprawuje rządy najwyższe. Stąd wynika dalej, że do prawa władzy najwyższej należy sąd o postępkach każdego, pociąganie każdego do odpowiedzialności za jego postępki, nakładanie kar na przestępców i łagodzenie prawnych spraw spornych pomiędzy obywatelami, a także ustanawianie dla zastępowania ich biegłych prawników. Następnie ma ona prawo stosowania i zarządzania wszelkich środków do wojny i pokoju, mianowicie zakładania i warowania miast, zaciągania do wojska, rozdzielania urzędów wojskowych, nakazywania tego, co ma być według jej woli zrobione, wysyłania i przyjmowania. posłów w sprawie pokoju i wreszcie pozyskiwania dochodów do tego wszystkiego.
 § 3.Skoro tedy do prawa władzy najwyższej wyłącznie należy zajmowanie się sprawami publiczne mi i mianowanie do tego urzędników, to wynika stąd, że poddany przywłaszcza sobie rządy, jeżeli z własnej woli bez wiedzy rady najwyższej przystępuje do jakiejś sprawy publicznej, choćby nawet mniemał, że to, co zamierza uczynić, jest czymś najlepszym dla państwa.
 § 4.Ale zwykle stawia się pytanie, czy władzę najwyższą obowiązują jakieś prawa, a zatym czy może ona zawiniać. Zważywszy, że wyrazy „prawo“ i „wina“ obejmują zazwyczaj nie tylko ustawy państwowe, lecz także reguły wszelkich rzeczy naturalnych, a nadewszystko reguły powszechne rozumu, nie możemy powiedzieć bezwzględnie, że państwo nie podlega żadnym prawom i nie może zawiniać. Przecież gdyby państwa nie obowiązywały żadne prawa, czyli reguły, bez których nie byłoby ono państwem, to należałoby je poczytywać nie za rzecz naturalną, lecz za urojenie. A więc państwo zawinia, gdy czyni lub dopuszcza coś takiego, co może być przyczyną jego upadku. Wtedy powiadamy o nim, że zawinia, w tym samym sensie, w jakim filozofowie lub lekarze powiadają, że natura jest winna. W tym sensie możemy też powiedzieć, że państwo zawinia, gdy coś czyni