Historya nie tworzy się z niczego.
Rzecz jedna z najtrudniejszych do odgadnienia, najwięcéj zaostrzająca ciekawość naszych starożytników, a najmniéj przez nich zbadana, sąto nasze mogiły tak gęsto rozsiane po obszernych dziedzinach dawnéj ziemi polskiéj. Mogiły są jakby sfkinksy słowiańskie, które jeszcze nie przemówiły do nas swém słowem, a my dotąd nie zbadaliśmy dostatecznie onych znaczenia.
Ludzkość im daléj sięgnie okiem w swą przeszłość, tém większa mgła niepewności zakrywa początkowy przebieg jéj pierwszych historycznych kroków na ziemi; bo jakże tam trudno otrzymać jakieś pewniki, na którychby oprzeć się i stanowczy o nich sąd wydać można. Rzeczywiste początki narodów leżą zwykle daleko po za wiekami, w których człowiek z pomocą oznaczonych znaków starał się utrwalić myśl swoją, by ją w puźciznie późnym przekazał pokoleniom. Cóż tedy z pewnością wiedzieć nam można o zabytkach, co o wiele wyprzedzając czasy piśmiennych pomników, choćby w najprost-
- ↑ Rozprawa czytana w d. 22 lutego b. r. na posiedzeniu oddziału archeologii i sztuk pięknych w Towarzystwie Naukowém Krakowskiém.
