Strona:Björnstjerne Björnson - Tomasz Rendalen.djvu/134

mówić bez ogródek i mówca spodziewa się, że zebrani wezmą na serjo tę arcypoważną sprawę.
 W tonie jego słów była w istocie powaga, nawet pogróżka. Nie zauważył wcale, jak wstęp ten przeraził małomieszczan, wziął zakłopotanie ich za pełen szacunku, uroczysty nastrój i ciągnął dalej:
 — Nietylko w interesie kobiety, ale i mężczyzny stać się to winno. Zarówno jedno jak drugie musi się pilnować, a zwłaszcza kobieta, dająca na siebie takie baczenie, wznosi się wyżej w społeczeństwie i zwiększa swą wartość.
 To też, zadaniem nowoczesnej szkoły jest wspierać ją w tem dzielniej, niż dotąd.
 — Czcigodny starzec, siedzący po mojej prawicy, powiedział mi raz, że te przeważnie rodziny popadają w nałóg pijaństwa, których nerwy zostały poprzód zniszczone wybrykami płciowemi. W takich też rodach pijaństwo staje się nałogiem dziedzicznym.
 — Ale — ciągnął dalej — możemy do tego samego typu zaliczyć również inne występki, w pierwszej zaś linji żądzę użycia. Rozwija się ona pozornie na zdrowym gruncie, ale można wyglądać zdrowo, a mimo to być zupełnie zniszczonym. Słabość charakteru i brak odporności w najdrobniejszych rzeczach, to również skutek płciowych grzechów przodków naszych. Podobnie, szerzące się pośród wybitnych nawet niegdyś rodzin, różne rodzaje moralnej i duchowej tępoty i ospałości można odnieść do tej samej przyczyny, w każdym zaś razie jest ona z wszystkich najważniejszą. Gwałtowność, pobudliwość usposobienia, brak cierpliwości, skłonność do przesady i nerwowość, wszystko to znajduje na tem podłożu żyzny grunt, o ile oczywiście wady te nie powstały przez czysto przypadkowy błąd wychowawczy, lub chorobę.