ryku VIII. zaś powiada tenże Duruy, że „wszeteczny i krwawy przypomniał w Anglii czasy najohydniejszych tyranów Rzymu.“[1]
Despotyzm ten atoli był pomimowolnem narzędziem postępu. Uderzając głównie na to, co miało największą siłę i największy wpływ w społeczeństwie angielskim, — wstrząsnął i zachwiał potęgę feudalizmu, arystokracyi. Wojna dwóch róż zmniejszyła liczbę rodzin arystokratycznych i oddała w ręce skarbu w drodze konfiskaty znaczną część dóbr ziemskich. Henryk VII., jakkolwiek działał z pobudek egoistycznych i samowolnie, znacznie się jednak przyczynił do podniesienia stanu miejskiego i ulżenia losu włościan.
W tym więc samym czasie, gdy naród angielski upada z wysokości, na jaką podniosła go poprzednia praca dziejowa, w łonie jego następuje przeobrażenie, któremu zawdzięczając, wzniesie się następnie na jeszcze wyższy szczebel politycznego znaczenia.
Tomasz Morus, czyli właściwie More, urodził się w 1480 r w Londynie, a więc podczas wojny dwóch Róż, za panowania Edwarda IV. znanego ze swej rozpusty. Ojciec Tomasza był sędzią królewskim, chociaż nie był szlachcicem.
Lubo pełne okrucieństw panowanie Ryszarda III. przypadło na pierwsze lata dziecinne Morusa, albowiem pięcioletniem był dzieckiem, gdy straszny potwór ten zginął w boju, — atoli wspomnienia tej okropnej epoki wraziły się mocno w umysł dziecięcy i w późniejszym czasie, gdy miał około 30 lat, pobudziły go do napisania historyi Ryszarda III. i Edwarda V., którego kazał zadusić ów stryj okrutny, i który zaledwie przeżył swego ojca, Edwarda IV., o trzy miesiące.
W wieku młodocianym, bo w peryjodzie od siódmego do ośmnastego roku życia, More widział, jak dwóch ludzi bez znaczenia[2], samozwańców, stało się powodem silnych wstrząśnień w państwie i doprowadziło do zaciętej walki z Irlandczykami i Szkotami. W tym czasie młody chłopak był paziem na dworze kardynała Mortona, arcybiskupa kanterburyjskiego, który niezawo-
- ↑ Histor. powszech. T. III. Str. 139.
- ↑ Lambert Simnel syn piekarza udawał hrabiego Warwicka, syna księcia Klarencyi, brata Edwarda IV., a Perkin Warbeck żydowskiego pochodzenia nazywał się księciem York, drugim synem Edwarda IV.
napotykamy w Utopii o kardynale Mortonie, u którego na dworze Morus był paziem, wypada przypisać głównie uczuciu wdzięczności. Powołując się na Utopię, powołuję się na niemiecki jej przekład wydany przez Oettingera. Thomas Morus und sein berühmtes Werk Utiopia — herausgegeben von E. M. Oettinger. Leipzig. 1846. Str. 16.
