stawiać inaczej naukę Chrystusa. Ale Chrystus Pan zakazał uczniom swoim milczeć i zatajać prawdy; On powtarzał im często: „co Ja powiadam wam pocichu i potajemnie, to opowiadajcie głośno i publicznie z dachów.“ Tymczasem moralne zasady Chrystusa są bardziej sprzeczne z obyczajami tego świata, aniżeli poglądy przez nas wypowiadane.“[1]
Wszyscy niemal krytycy uznają utwór Morusa o Utopii jako arcydzieło w swoim rodzaju. Tłómaczono ją kilkakrotnie na główniejsze europejskie języki. Najwcześniejszy przekład pojawił się w języku włoskim w 1548 r. wykonany przez Piotra Giordani[2]. W parę lat później, t. j. w r. 1550, wyszło tłómaczenie francuskie Jana Leblond; wkrótce też, bo w 1551 r., ukazał się angielski przekład Ralphe’a Robinsona. Niemiecka literatura przyswoiła sobie pierwszy raz to znakomite dzieło w 1612 r.[3] Tylko o istnieniu polskiego przekładu nie znalazłem żadnej wzmianki w żadnym z kursów naszej literatury.
Liczne tłumaczenia Utopii dostatecznie dowodzą, że dzieło to miało bardzo wielu czytelników. Uczeni też badali ten utwór i nieraz powoływali się na zdania w nim wypowiedziane. Jako przykład, mogę przytoczyć Franciszka Sansovino (1521—1586), który w swoje dziele: „Del governo de’regni e delle republiche antiche e moderne“, (o rządzie królestw i rzeczypospolitych starożytnych i nowoczesnych), w księdze 22. zajmuje się szczegółowo ustrojem państwa utopijskiego.
Jeszcze na jednę okoliczność wypada zwrócić uwagę. Utopija jest jakby jaskółką, której pojawienie się wskazuje na budzące się życie umysłowe i zwiastuje ważny przewrót w ustroju społecznym. Dwa wydania angielskie z 1682 i 1684 r. poprzedziły tylko czterma laty sławną rewolucyję 1688 r., następstwem której była deklaracyja praw 1689 r., podstawa główna konstytucyjnego rządu angielskiego. Jeszcze wyraźniej daje się to widzieć na tłumaczeniach francuskich. W 1643 r. pojawia się wydanie w Amsterdamie, a w 7 lat później ukazuje się już w samej Francyi, w Lugdunie, podczas ruchów
- ↑ Th. Mor. Str. 60.
- ↑
Autorem przekładu był nie Giordani, ale Ortensio Lando.
- ↑ Claudius Cantiuncula przetłumaczył Utopię na język niemiecki już w 1524 r.
