Strona:Bolesław Limanowski - Komuniści.djvu/71

się czujnością i rozumem, zyskało sławę przysłowiową; to nie należy jednak zapominać że na fermie lub w fabryce socyjalistycznej każdy robotnik znajdować się będzie pod okiem już nie jednego pana, ale wszystkich wspólników. W wypadku ostatecznym, gdyby kto uporczywie wzbraniał się od wymaganej od niego części pracy, to stowarzyszenie posiadałoby to same środki, których używa obecnie społeczeństwo, zmuszając jednostkę poddać się niezbędnym warunkom życia społecznego. Możność oddalenia robotnika, jedyny środek obecnie istotny, traci swoję skuteczność, jeżeli każdy inny przyjęty robotnik nie robi lepiej od swego poprzednika; możność oddalania pozwala tylko naczelnikowi fabryki otrzymać zwykłą sumę pracy, ale praca ta zwykła może być rozmaitego stopnia nieprodukcyjności. Robotnik sam, który traci swój czas przez lenistwo lub niedbałość, nie naraża się w najgorszym razie na nic więcej jak na karę przymusowej pracy w więzieniu; jeżeli przeto chęć uniknienia tej kary wystarcza przy jednym systemie, to wystarczy i przy innym. Wcale nie myślę nisko cenić potęgi bodźca do pracy, jeżeli cała albo przynajmniej znaczna część zysku przypada dla robotnika. Jeżeli komunista i z mniejszą gorliwością będzie pracował od włościanina właściciela albo robotnika pracującego na własną swą korzyść; to wszakże prawdopodobnie energiczniej pracować będzie, aniżeli najemny robotnik, który niema żadnego osobistego zysku w swej pracy. Zaniedbywanie przyjętych obowiązków przez niewykształconą klasę najemnych robotników jest widocznem w obecnym stanie społeczeństwa. Dzisiaj uważa się jako warunek niezbędny systemu komunistycznego to, że każda jednostka otrzyma wykształcenie. Opierając się na tem przypuszczeniu, wnosić wypada, że członkowie stowarzyszenia niewątpliwie będą wykonywać swe obowiązki z taką samą dokładnością, z jaką ją wykonywują płatni urzędnicy pochodzący z klasy średniej i wyższej; nikt nie przypuszcza albowiem, że ci urzędnicy koniecznie muszą sprzeniewierzać się swym zobowiązaniom, dlatego, że w razie, jeżeli nie są uwolnieni, płaca ich pozostaje zawsze ta sama, jakiekolwiek byłoby zaniedbanie w ich pracy. Bez wątpienia, biorąc rzecz ogólnie, wynagrodzenie płacą stałą nie wytwarza maximum gorliwości w żadnej klasie urzędników. I to słusznie można wytknąć jako zarzut systemowi komunistycznemu.“
 „Niema jednak żadnej pewności, że nastąpi podobny skutek, jak to utrzymują ci, co przyzwyczaili się tylko zwracać uwagę na przedmioty im dobrze znane. Rodzaj ludzki zdolny jest podnieść ducha wspólności do wysokiego stopnia w co wierzyć nie przyzwyczaił się