Strona:Bolesław Prus-Najogólniejsze Ideały Życiowe.djvu/013

było socyologii, a do naszych czasów nie ma „Nauki Życia“. Może być, że niniejsza książka jest nieudolną zapowiedzią owej przyszłej nauki; w każdym razie z takim zamiarem została napisana.
 Jakkolwiek termin: „gra życiowa“ jest tylko porównaniem, zmysłowem wyobrażeniem licznych, poplątanych i niewyraźnych zjawisk, utrzymajmy się jednak przy tem porównaniu, ponieważ ułatwi zrozumienie kwestyi.
 Jeżeli życie jest grą, w takim razie „teorya życia“ — „nauka życia“ powinnaby objaśnić: jakim ma być gracz, ażeby najczęściej wygrywał?... o jakie stawki chodzi w owej grze? i — jakie są sposoby gry? Zanim jednak odpowiemy na te pytania, wskażemy w możliwie najzwięźlejszej formie: jakim powinien być człowiek i jego postępowanie — według Etyki, która, jak wiadomo, jest nauką najlepszego postępowania w życiu.
 Otóż — braminizm zalecał: skromność, cierpliwość, miłość słabych i wybaczanie krzywd; buddyzm zachęcał do tolerancyi, litości, pokory, głosił powszechne braterstwo i równość moralną wszystkich ludzi. Persowie jako ideał stawiali szczerość serca i czystość czynów; a celtowie i gallowie — poświęcenie. Według Konfucyusza najwyższym obowiązkiem ludzkim było — doskonalenie się i czynienie ludziom tego, co chcemy, ażeby oni nam czynili, zaś u żydów obowiązek polegał na nieczynieniu tego, czego nie chcemy, ażeby nam czyniono. Heraklit utrzymywał, że najwyższemi zaletami są: rezygnacya i czystość duszy i że prawa społeczne winny odpowiadać prawom naturalnym; Empedokles zalecał kochać wszystkie istoty. Dla sofistów kierownikiem życia nie jest prawo, ale siła,