Strona:Bolesław Prus-Najogólniejsze Ideały Życiowe.djvu/021

niem — myślał i czynił samodzielnie, byłbym pierwszym, któy powinszowałby mu i życzył powodzenia. Ja jednak sam pozostanę wierny trzem ideałom: Szczęścia, Użyteczności, Doskonałości, pojmowanym i urzeczywistnianym tak, jak opowiedziano w niniejszej książce, a to z następujących powodów:
 1-mo. Trzy powyższe Ideały nie są wymyślone, ale odkryte; odkryte w przebiegu życia ludzkiego, w prądach społecznych, nawet w zjawiskach natury. One to wraz ze swemi przeciwieństwami: Nieszczęściem, Szkodliwością i Niedoskonałością, a nareszcie ich rozmaite kombinacye, wypełniają treść powszechnego życia. Cokolwiek istnieje — jest jakiemś, więc może być doskonałem lub niedoskonałem; cokolwiek istnieje — działa na inne istnienia, w sposób dla nich użyteczny albo szkodliwy; cokolwiek istnieje — ulega zmianom pomyślnym dla siebie lub niepomyślnym i — o ile czuje te zmiany — jest szczęśliwem lub nieszczęśliwem.
 Jeżeli więc trzy nasze ideały nie tylko posiadają istnienie realne, ale jeszcze wyrastają z najgłębszego wnętrza bytu, czy można marzyć o zastąpieniu ich czemś innem — i — na co zdałoby się takie zastępstwo? Najpiękniejsze fantazyje nie zastąpią najskromniejszych faktów.
 2-do. W drugiej części książki znajdują się tablice, przedstawiające analizę władz duszy, a obok tego — najważniejsze uczucia, idee, cechy woli, nawet cechy organiczne. Wszystkie te szematy obmyślone zostały pod kierunkiem najogólniejszych ideałów, a chyba nikt nie zaprzeczy, że szematy te są wygodne i praktyczne, choćby przy badaniu ludzkich charakterów. A jeżeli tak jest, więc ten tylko