„Historya jest mistrzynią życia“ słusznie twierdzili Rzymianie. Jej znajomość, przejęcie się i zrozumienie ducha dziejów narodu, podnieca i podtrzymuje przywiązanie do swojskości, ukochanie przeszłośzi i przyszłości swego narodu i rozumowo pogłębia uczucie miłości Ojczyzny.
Gruntowne poznanie przeszłości naszej, jest niezbędne, do kierowania nawą przyszłości, aby o ile można, ustrzedz ją od wirów i raf podwodnych.
Pamiętny rok 1863 pomimo prób rozlicznych przedsiębranych w rozmaitych politycznych obozach, nie posiada dotychczas zupełnie bezstronnej a dokładnej swej historyi. — A kto wie, czy on ją kiedy posiadać będzie?
Natura wypadków w latach 1863. i 64. była tak niejednolitą, iż niepodobna jest uporządkować ich w jeden system i należałoby raczej pisać dzieje tych lat, co najmniej oddzielnemi województwami, jeżeli nie powiatami a każdy oddział zbrojny miałby także swoją historyę.
Przytem znaczna liczba źródeł, dokumentów, pamiętników itd. znajduje się jeszcze ukrytą w rękopisach niewydanych, a więc niedostępnych dla oka krytycznego badacza. — A czasby było wydobyć te pożółkłe papiery z pyłu zapomnienia.
Dziś kiedy z pod zgliszcz i popiołów nagromadzonych przez wrogów nad naszą rzekomo mogiłą, ogólny powiew swobody odkrywa coraz więcej odrodzone w ma-
