wagi, prawdy i poezji zupełną stanowią harmonję z nastrojem święta Saturnaljów[1]. W Biesiadzie brak tego, coby zawierało do obfitego i szczerego śmiechu podnietę.
Rzymianie byli skłonni do dowcipkowania i szydzenia, czego dowodem bogata ich literatura satyryczna, dowodem Saturnalja, dowodem karnawałowe wybryki przy takich nawet sposobnościach, jak pogrzeb cesarza Wespazjana. Seneka srodze smaga szyderstwami zmarłego cesarza Klaudjusza w Apokolokyntosis. Satyra Juljana nie może równać się ze znakomitym pamfletem politycznym Seneki.
W jakim celu skreślił Juljan swój traktat?
Włoski uczony Rostagni[2] mniema, że przeciwstawia on swym poprzednikom program moralny i polityczny. Teodor Birt, profesor Uniwersytetu w Marburgu[3], nieprzyjaźnie usposobiony dla chrześcijaństwa, sławi Juljana za to, że mierzy swych poprzedników nie miarą ich mądrości politycznej, lecz miarą ich moralności; jego zdaniem utwór Juljana jest wyrazem protestu etyki helleńskiej przeciw nauce chrześcijańskiej. Czyż więc, zapytać trzeba, wobec tak dziwnej charakterystyki, cesarze, których postacie, narysowane przez Juljana, przesuwają się przed czytelnikiem, mają być reprezentantami nauki chrześcijańskiej? Wszakże Konstantyn Wielki dopiero krótko przed zgonem przyjął chrzest, a iluż jego poprzedników pędziło żywot, któryby się z etyką chrześcijańską zgadzał? Przypuszczać można, że Juljan zabrał się bez powziętej tendencji do kreślenia broszury, jedynie w zamiarze, wyrażonym na jej początku; wiedziony jednak ruchliwością umysłu, rzecz przeprowadził w ten sposób, że czytelnik odnosi wrażenie, iż autor ceni siebie wyżej, niż swych poprzedników.
Podobne zapatrywania wypowiedział Chateaubriand[4]. Podziwia on Juljana z tego powodu, że poprzedników osądza surowo i z poczuciem swej wyższości.
