Strona:Dante Alighieri - Boska komedja (tłum. Porębowicz).djvu/381

Ta strona została uwierzytelniona.
40 
W sercu, nie indziej, czerpie twórcze siły

Na kształtowanie członków; a te składa
W ten sposób, co krew, która ciecze w żyły.

43 
Coraz się czystsza klaruje, aż spada,

Gdzie przystojniejsza milczeć i tam z inną
Krwią w przyrodzonem naczyniu się zsiada.

46 
Obie się łączą skłonnością, powinną

Źródłu, skąd biorą szlachetne poczęcie:
Jedna z naturą bierną, druga z czynną;

49 
I zaczynają działać w tym momencie,

Naprzód formując, a potem tchnąc życie
W płód utworzony przez dwu krwi zajęcie[1].

52 
Moc czynna duszą zwie się w nowym bycie[2]

Jak w zielu, jeno, że tam otrzymuje
Odrazu, tu zaś urabia swe życie.

55 
W dalszem istnieniu już rusza się, czuje

Na sposób morskich głębin zwierzokrzewa
I zmysły ze swych pierwocin kształtuje[3].

58 
To rozprzestrzenia się, to w jedno zlewa

Moc, co się z serca płodzącego bierze,
Kędy natura członki przyodziewa.

61 
Lecz jak w człowieka przemienia się zwierzę[4],

Jeszcze nie widzisz: niech ci wstyd nie będzie,
Bo większy mędrzec zmylił się w tej mierze.

64 
Uczy on — i tu widocznie tkwi w błędzie, —

Że jest od umu dusza oddzielona,
Skoro nam umu nie widne narządzie.

67 
Ty prawdę z ust mych zdjętą przyjm do łona:

Ledwie się w płodzie materja ustroi
Tyle, iż mózgu budowy dokona,


  1. W. 37—51. Stacjusz wykłada teorję gieneracji, według naiwnych pojęć ówczesnych, powtórzoną wiernie z Sum. theol. św. Tomasza z Akwinu. Stacjusz wyręcza tu poganina Wirgiljusza.
  2. Stworzenie duszy roślinnej (wegietatywnej), która w człowieku tem się różni od duszy roślin, że jest tylko zaczątkiem, po którym przychodzi dusza czująca i dusza rozumna.
  3. Zmysły ze swych pierwocin kształtuje, tj. pierwsza moc czynna tworzy narzędzia zmysłów, które składają się na duszę czującą.
  4. jak w człowieka przemienia się zwierzę. Stworzenie duszy rozumnej. Dante odrzuca naukę Origenesa i Tertuliana, a przyjmuje naukę Scholastyków. Origenes przyjmował teorję platońską preegzystencji dusz; Tertulian twierdził, że jak ciało rodzica tworzy ciało syna, tak i jego dusza płodzi nową duszę. Laktancjusz, św. Augustyn i Scholastycy wreszcie uczyli, że duszę tworzy Bóg i wlewa ją w ciało: w samej chwili poczęcia, powiadali jedni; nieco później, powiadali drudzy, jak św. Tomasz z Akwinu, a za nim Dante.